Το 1943 στην Παραμυθιά μια γυναίκα υποκύπτει στη γοητεία ενός Γερμανού αξιωματικού και μένει έγκυος. Όταν εκείνος εξαφανίζεται, οι χωριανοί της την καταδιώκουν και τη ρίχνουν στον γκρεμό. Στο σήμερα, στις όχθες του ποταμού Αχέροντα, εμφανίζεται μια έγκυος γυναίκα που ισχυρίζεται πως αναζητά τον Γερμανό που την αγάπησε. Είναι η ίδια κοπέλα που εκδιώχθηκε το 1943; Αν ναι, πώς εξηγείται αυτό; Αν όχι, ποια είναι και γιατί χάθηκε από το νοσοκομείο όπου νοσηλευόταν μετά την εμφάνισή της;
Η Ελευθερία Μεταξά έγραψε μια πλούσια σε πλοκή ιστορία και έστησε έναν καμβά όπου αποτυπώνεται η ζοφερή ατμόσφαιρα του τρόμου και της προδοσίας που κυριαρχούσε στην Κατοχή ενώ ταυτόχρονα ξεδιπλώνεται ένα μπερδεμένο κουβάρι όπου μπλέκονται αριστοκράτες και μεροκαματιάρηδες, προδότες και ήρωες, πληγωμένες γυναίκες, υιοθετημένα παιδιά και άλλα πρόσωπα. Η ιστορία ξεκινάει στην Παραμυθιά του 1943, όπου η Ευρυδίκη Αγγελή μένει έγκυος στο παιδί του Βολφ Μάισνερ, με αποτέλεσμα να τη διώξει η οικογένειά της και να την κυνηγήσουν οι χωριανοί ως τη Σκάλα της Τζαβέλαινας όπου πέφτει στα ορμητικά νερά του Αχέροντα. Ο πατέρας της, Κωνσταντίνος, ο δάσκαλος του χωριού και αγωνιστής της Εθνικής Αντίστασης, κοντεύει να τρελαθεί από την προδοσία της κόρης του. Έξι άντρες αποτελούν τον πυρήνα της Αντίστασης του τόπου, με τον μικρότερο, τον Γιακουμή, να φτάνει στα όρια της αποκοτιάς με τα καμώματά του. Κάνουν δολιοφθορές κατά των Γερμανών και κρύβουν αντάρτες μέχρι να διαφύγουν στα βουνά. Η μοίρα θα τα φέρει έτσι που η Ευρυδίκη θα στιγματιστεί για πάντα, μιας και η αλήθεια είναι στα χέρια κάποιου που θα την εκμεταλλευτεί. Από την άλλη, γιατί ο Βολφ Μάισνερ, που ήρθε στην Παραμυθιά μαζί με τον σκληρό και πιστό στο Ράιχ Ντίτερ Κράουζε, εξαφανίστηκε εσπευσμένα τον Σεπτέμβριο του 1943, λίγους μήνες αφού αγόρασε σπίτι στην Πρέβεζα; Τι απέγιναν οι χρυσές λίρες που είχε πάντα μαζί του;
Οι γνωστοί από άλλα μυθιστορήματα χαρακτήρες, Έλσα Γληνού, διακεκριμένη ψυχολόγος που συνεργαζόταν με την αστυνομία για διαλεύκανση εγκλημάτων συνθέτοντας το ψυχολογικό προφίλ των δραστών και ο μεσήλικας αστυνόμος Βαρσάμης, τέως προϊστάμενος του Τμήματος Ανθρωποκτονιών και νυν ιδιωτικός ντετέκτιβ, πηγαίνουν για διακοπές στην Πρέβεζα για να χαλαρώσουν από την πίεση και τη ρουτίνα του γραφείου που άνοιξαν μαζί και που πηγαίνει πολύ καλά από υποθέσεις. Μόνο που στη διαδρομή τους στον Αχέροντα συναντούν την Ευρυδίκη Αγγελή που είχε πεθάνει το 1943! Την αναγνωρίζει ένας από τους συνεπιβάτες τους και στο νοσοκομείο της Πρέβεζας η Έλσα προσπαθεί να καταλάβει τι πραγματικά συμβαίνει, αφού και η ίδια η κοπέλα επιμένει να συστήνεται ως Ευρυδίκη και να αναζητά τους νεκρούς πλέον γονείς της και τον Γερμανό εραστή της! Όταν εξαφανίζεται από το νοσοκομείο, η Γληνού και ο Βαρσάμης καταλαβαίνουν πως κάτι κακό κρύβεται πίσω από αυτήν την ιστορία. Πράγματι, φαίνεται πως η Ευρυδίκη έβαλε στόχο την αδελφή της και όσους ισχυρίζεται πως την αδίκησαν τότε! Θα ξεκινήσει όντως εκδίκηση; Ποιοι κινδυνεύουν; Ποιος είναι ο άντρας που τη συνοδεύει;
Η αφήγηση μέσα από πρωθύστερα ρίχνει φως στα ερωτήματα που προκύπτουν κατά τη διάρκεια των ερευνών των δύο πρωταγωνιστών του βιβλίου και μαθαίνουμε από πρώτο χέρι τι πραγματικά συνέβη το 1943 κυρίως αλλά και αργότερα, μιας και υπάρχουν σημαντικά γεγονότα που έγιναν μετά την πτώση της Αγγελή στον Αχέροντα. Και στο χτες και στο σήμερα έχουμε χαρακτήρες που παίζουν σημαντικό ρόλο στις εξελίξεις και συνδέονται μεταξύ τους αναπάντεχα ενώ κάποιες φορές εμπλέκονται οι επίγονοί τους, με αποτέλεσμα να συμβαίνουν συνέχεια ανατροπές, να αυξάνονται τα ερωτήματα και να απογειώνεται η δράση. Η συγγραφέας δε με άφησε να χαθώ, μιας και πάντα παρέθετε εγκαίρως πληροφορίες είτε μέσω αφήγησης είτε μέσω διαλόγων για ό,τι συνέβαινε κάθε φορά ενώ από σελίδα σε σελίδα το μυστήριο πυκνώνει. Ποια είναι η γυναίκα που εμφανίστηκε ως Ευρυδίκη Αγγελή; Γιατί σκότωσε κάποιος έναν κατάκοιτο άντρα; Γιατί μια γυναίκα πέθανε με το στίγμα της προδοσίας αφού κάποιος μπορούσε να τη βοηθήσει; Ποιος γράφει απειλητικές επιστολές; Τι απέγινε ο Γερμανός αξιωματικός; Ποιος κρύβεται πίσω από όλες αυτές τις δολοπλοκίες; Πώς και γιατί αυξάνονται τα πτώματα σ’ έναν φιλήσυχο κατά τα άλλα τόπο; Αυτά και άλλα ερωτήματα απαντώνται σταδιακά κι όσο προχωρά η ανάγνωση τόσο κορυφώνεται η αγωνία για το τέλος και για τη λύση του μυστηρίου.
Παράλληλα με τις ανωτέρω εξελίξεις, η Ελευθερία Μεταξά χαρίζει άφθονες και όμορφες περιγραφές της Πρέβεζας, της Πάργας και της Παραμυθιάς, με έμφαση στην τελευταία, και πολλά πραγματολογικά στοιχεία για γεγονότα της τοπικής Εθνικής Αντίστασης που δε γνώριζα. Ποιοι ήταν οι Αυτόμολοι της Βέρμαχτ και πώς έδρασαν στην Ελλάδα κατά των Γερμανών; Τι είναι τα Σεπτεμβριανά της Πρέβεζας; Τι οδήγησε στην εκτέλεση στην Παργινόσκαλα και στο Νταλαμάνι; Τι ήταν οι Παιδοπόλεις και το παιδομάζωμα και τι ρόλο έπαιξαν στο αντικομμουνιστικό κλίμα της εποχής; Τι απέγιναν όλα αυτά τα παιδιά και πόσες ιστορίες παράνομων υιοθεσιών συνέβησαν τότε; Με τον γνωστό συναρπαστικό τρόπο της συγγραφέως ζωντανεύουν οι σελίδες της Εθνικής Αντίστασης, ο ηρωισμός των αγωνιστών, το κόστος των θυσιών, η δίψα για εκδίκηση και ελευθερία, το μίσος για τους δωσίλογους και τους προδότες ενώ αναδεικνύονται στο πρόσωπο του Βολφ όσοι κατακτητές δεν ήταν τέρατα αλλά όφειλαν να υπακούνε σε διαταγές ανωτέρων τους. Όλα αυτά δίνονται παραστατικά και ζωντανεύουν μέσα από συναρπαστικά περιστατικά με επίκεντρο τα όσα βίωσε η Παραμυθιά και ο γύρω τόπος, στα οποία μπλέκεται η ιστορία της Ευρυδίκης. Μου άρεσαν επίσης οι περιγραφές των εκβολών του Αχέροντα και οι σημαντικές πληροφορίες για τη μυθολογία και τις δοξασίες που συνοδεύουν το ποτάμι, κάτι που δημιουργεί υποβλητική ατμόσφαιρα μέχρι να λυθεί το μυστήριο.
«Αλήθεια, τους θυμόμαστε τους ήρωες; Καταλαβαίνουμε πόσα τους χρωστάμε ή απλώς καταθέτουμε στεφάνια στη μνήμη τους σε γιορτές και επετείους και ύστερα τους εγκαταλείπουμε πάλι στη λήθη» (σελ. 83); Με αφορμή αυτήν τη σκέψη, η Ελευθερία Μεταξά ξεδιπλώνει μια πολυεπίπεδη ιστορία μυστηρίου, αγωνίας και ανατροπών ντύνοντάς την με σημαντικά περιστατικά ηρωισμού από τα σκοτεινά χρόνια της Κατοχής και του Εμφυλίου και βάζει τους πρωταγωνιστές τους να παίζουν σημαντικό ρόλο στην πλοκή, φέρνοντας στο φως σταδιακά διάφορα μυστικά που κουμπώνουν στις εξελίξεις. Από κεφάλαιο σε κεφάλαιο βαθαίνει το μυστήριο της εμφάνισης της Ευρυδίκης και του τι πραγματικά συνέβη το 1943 στους αντιστασιακούς, στον Γερμανό και στην ερωμένη του και οι Βαρσάμης και Γληνού βυθίζονται όλο και περισσότερο σε ιστορίες καθημερινών ανθρώπων που δε δίστασαν να πολεμήσουν τον κατακτητή αγνοώντας τις συνέπειες και το κόστος του αίματος. Πώς συνέχισαν τη ζωή τους όσοι επέζησαν, τι ρόλο έπαιξαν οι επίγονοί τους σε κατοπινά γεγονότα που μας φέρνουν στο σήμερα, πώς θα καταφέρουν Γληνού και Βαρσάμης να κερδίσουν την εμπιστοσύνη ή να «εξαπατήσουν» τον κόσμο για να μάθουν τις αλήθειες που κρύβουν τα κλειστά σπίτια και να βγάλουν μιαν άκρη σ’ ένα μπερδεμένο κουβάρι; «Το στοιχειό του Αχέροντα» ίσως έχει τις απαντήσεις!
Πάνος Τουρλής