Στο φτερό του Καρχαρία

Τρία πράγματα στον κόσμο αυτό, πολύ να μοιάζουν είδα.
Τα ολόλευκα μα πένθιμα σχολεία των Δυτικών,
των φορτηγών οι βρώμικες σκοτεινιασμένες πλώρες
και οι κατοικίες των κοινών, χαμένων γυναικών.

Έχουνε μια παράξενη συγγένεια και τα τρία
παρ? όλη τη μεγάλη τους στο βάθος διαφορά,
μα μεταξύ τους μοιάζουνε πολύ, γιατί τους λείπει
η κίνηση, η άνεση του χώρου και η χαρά.

Παραλληλισμοί, από την ποιητική συλλογή Μαραμπού

Όπως συμβαίνει πολλές φορές με τους ποιητές, έτσι συνέβη και με τον Καββαδία. Τα ποιήματά του έγιναν ευρέως γνωστά και έφτασαν στα χείλια των περισσοτέρων ανθρώπων μέσω των μελοποιήσεών τους. Η συζήτηση αν αυτό είναι δίκαιο ή άδικο αποτελεί μεγάλο θέμα. Ο Νίκος Καββαδίας είναι ο ποιητής που μελοποιήθηκε περισσότερο απ? όλους, αναλογικά με το συνολικό μέγεθος του ποιητικού του έργου. Από τα συνολικά πενήντα δύο* ποιήματα που έχουν εκδοθεί, τα μελοποιημένα είναι τριάντα οκτώ. Πολλά μάλιστα, όπως το Πούσι, η Αρμίδα, το Καραντί κ.ά. έχουν μελοποιηθεί περισσότερες από μία φορές, με τελείως διαφορετική μελωδική γραμμή και σε διαφορετικές χρονικές περιόδους. Αναμφισβήτητα ο άνθρωπος που έχει συνδέσει το όνομά του με τον Καββαδία και έχει περάσει στα χείλια και στις συνειδήσεις του κόσμου το έργο του ποιητή είναι ο Θάνος Μικρούτσικος. Κατάφερε ό,τι δεν είχε καταφέρει κανένας, μέχρι να εμφανιστεί στη δισκογραφία ο Σταυρός Του Νότου. Έκανε μια μεγάλη μερίδα Ελλήνων να τραγουδά τα θαλασσινά ?όπως χαρακτηρίστηκαν? ποιήματα. Αν ψάξουμε να βρούμε τι οδήγησε στη μεγάλη ανταπόκριση, σίγουρα θα σταθούμε στους ερμηνευτές που χρησιμοποιήθηκαν και στην αντίληψη με την οποία έγινε η προσέγγιση των στίχων. Οι ενορχηστρώσεις ήταν αρκετά πιο δυναμικές από αυτές που είχαν ακουστεί για το έργο του Καββαδία μέχρι τότε. Με τις κατάλληλες παρεμβάσεις και περικοπές στο πρωτότυπο κείμενο, τα τραγούδια εκτοξεύτηκαν και αγαπήθηκαν από τον κόσμο σχεδόν με την πρώτη ακρόαση. Δεν συνέβη το ίδιο όμως με τους κριτικούς της εποχής, οι οποίοι δεν υποδέχτηκαν με τον καλύτερο τρόπο τις μελοποιήσεις τού Μικρούτσικου. Έχουν καταγραφεί πολλές αρνητικές κριτικές, μέχρι που τα τραγούδια απέκτησαν τη δυναμική της αγάπης του κόσμου και όλοι σιγά σιγά άλλαξαν γνώμη. Άλλωστε, μιλάμε για έναν από τους πιο εμπορικούς δίσκους της ελληνικής δισκογραφίας. Τα τραγούδια του ακούγονται με την ίδια ευχαρίστηση από τον κόσμο μέχρι σήμερα. Αργότερα ήρθαν και Οι Γραμμές Των Οριζόντων ως τρένο πάνω στις ράγες που χάραξε ο Σταυρός Του Νότου. Εκείνη όμως που ασχολήθηκε πρώτη εκτενώς με τα ποιήματα του Καββαδία ήταν η Μαρίζα Κωχ. Από την εργασία της, ανεξίτηλο σημάδι στο χρόνο άφησε η Φάτα Μοργκάνα. Μετά την Κωχ και μετά την πρώτη προσέγγιση του Μικρούτσικου ήρθαν οι Ξέμπαρκοι με έναν δίσκο εξ ολοκλήρου καββαδιακό. Όλα τα τραγούδια κοιτάνε τον ακροατή μέσα από φιλιστρίνι. Ενορχηστρωτικά και ερμηνευτικά δεν ήταν τίποτα εντυπωσιακό, σε αντίθεση με την ατμόσφαιρα που δημιουργεί ο δίσκος. Άλλωστε ο Καββαδίας ήταν η αιτία που δημιουργήθηκε αυτό το συγκρότημα από το Ναύπλιο. Έκαναν το δίσκο S/S Ionion 1934, με την εξαιρετική συμμετοχή της Δήμητρας Γαλάνη, και έπειτα διαλύθηκαν. Εκτός από τις παραπάνω εργασίες υπάρχουν αρκετές σκόρπιες σχετικά με το έργο του Καββαδία. Κάποιες άντεξαν στο χρόνο, όπως του Δημήτρη Ζερβουδάκη, ενώ κάποιες άλλες πέρασαν απαρατήρητες. Ένα ερώτημα που τίθεται είναι γιατί η πορεία των μελοποιημένων κειμένων του ουσιαστικά ξεκινά αμέσως μετά το θάνατό του. Η απάντηση ίσως να κρύβεται σε δύο βασικούς λόγους: Ενώ είχε ακούσει αρκετές μελοποιήσεις των ποιημάτων του, ήταν αρνητικός στην έκδοσή τους ως τραγούδια, διότι πίστευε ότι κανένας από τους υποψήφιους συνθέτες δεν απέδιδε στον ακροατή αυτό που ήθελε να αποδώσει ο ίδιος με τα γραπτά του. Όχι γιατί διαφωνούσε γενικά με αυτή τη λογική, αλλά γιατί δεν του άρεσαν οι μελοποιήσεις. Πάντα όμως αντιμετώπιζε την κατάσταση με χιούμορ. Ο άλλος λόγος που δεν ακούστηκε μελοποιημένος Καββαδίας πριν από το ?75 (πάρα μόνο από τον Πάνο Σαββόπουλο) ήταν επειδή την περίοδο της χούντας ήταν δύσκολο να μελοποιηθούν τα ποιήματά του, καθώς τα περιεχόμενα των περισσότερων περιέχουν φράσεις και νοήματα που ενοχλούσαν το καθεστώς. Προφανώς και θα μπορούσαν να υπάρχουν πολλές ακόμα μελοποιήσεις. Η κληρονόμος όμως των ποιημάτων, η Έλγκα Καββαδία, δεν έχει αφήσει το έργο του ποιητή στη μοίρα του, κάτι που σημαίνει ότι δεν μπορεί ο καθένας να τα μελοποιήσει χωρίς σχετική άδεια. Τα ποιήματα του Καββαδία, από την άλλη, προκαλούν τη μελοποίηση. Η τεχνική του στίχου, το μέτρο, οι ρίμες, το κλίμα, οι δυνατές εικόνες και τα βαθιά νοήματα της ποίησής του είναι πρόκληση για τους επίδοξους συνθέτες. Θεματολογικά σίγουρα η θάλασσα κυριαρχεί. Αλλά, αν μείνουμε μόνο στη θάλασσα, το λιγότερο που θα φανούμε απέναντι στην ποίησή του Μαραμπού είναι επιπόλαιοι. Το σημαντικότερο απ? όλα είναι ότι τα τραγούδια το
υ Καββαδία υπάρχουν και ταξιδεύουν κάθε νύχτα στις ζωντανές εμφανίσεις των καλλιτεχνών, μεγάλων και μικρών, καταξιωμένων και μη. Η ποίηση του Κόλια συνεχίζει την πορεία προς το Βοριά και συναντά την τρίτη γενιά που αρμενίζει με τους θαλασσόβρεχτους στίχους του.

*Δεν συμπεριλαμβάνονται τα είκοσι τέσσερα αθησαύριστα της έκδοσης Το ημερολόγιο ενός τιμονιέρη, Άγρα 2005.

Οι μελοποιήσεις με χρονολογική σειρά:

1967 Κυκλοφορεί ο πρώτος δίσκος (επτάιντσο βινίλιο) που ασχολείται με την ποίηση του Καββαδία. Δεν πρόκειται ακριβώς για μελοποιήσεις ποιημάτων, αλλά για απαγγελία με τη συνοδεία μουσικής. Εκεί ακούγονται μεταξύ άλλων τα Γράμμα ενός αρρώστου, Ένα μαχαίρι, Μαραμπού, Η μαϊμού του Ινδικού Ωκεανού και Παραλληλισμοί. Η κατάθεση αυτή ήταν από τους Άκη Λυμούρη (καλλιτεχνικός διευθυντής τότε της RCA) και Νότη Περγιάλη και κυκλοφόρησε από το label Rodstrof ή Στροφές, ιδιοκτησίας Κ. και Μ. Ροδιάδου.

1971 Η πρώτη δισκογραφημένη μελοποίηση του Νίκου Καββαδία είναι από τον Πάνο Σαββόπουλο στο δίσκο Επεισόδιο που κυκλοφόρησε από την Polydor (Universal). Το ποίημα που μελοποιήθηκε ήταν η Αρμίδα (με τίτλο στο δίσκο Το πειρατικό) φυσικά λογοκριμένο από τη χούντα. Στο τραγούδι αναφέρεται ότι το πειρατικό είναι φορτωμένο με κρασί και όχι με χασίς όπως στο πρωτότυπο και αργότερα ακούγεται ότι το φορτίο θα το έχουμε κοπανήσει και όχι καπνίσει.

1975 H πρώτη γνωστή μελοποίηση, όπως αναφέρθηκε παραπάνω, είναι του Γιάννη Σπανού στο δίσκο Ανθολογία Γ? που κυκλοφόρησε τον Δεκέμβριο από την εταιρεία Lyra. Ανάμεσα σε άλλα ποιήματα ξεχωρίζει η ερμηνεία στο Ιδανικός κι ανάξιος εραστής (Mal du depart) του Κώστα Καράλη (Κώστας Καραγιαννόπουλος). Άλλες ερμηνείες του ίδιου τραγουδιού έχουμε από τον Λαυρέντη Μαχαιρίτσα και τον Φίλιππο Νικολάου (8 και οχτώ, Victory, 2002).

1977 Η Μαρίζα Κωχ μελοποίησε και τραγούδησε Καββαδία στο δίσκο Μαρίζα Κωχ που κυκλοφόρησε από τη CBS (Sony). Περιλαμβάνει οκτώ ποιήματα: Φάτα Μοργκάνα, Πούσι, Αρμίδα, Μουσώνας, Σταυρός του Νότου, Θεσσαλονίκη ΙΙ, Νανούρισμα για μωρά και για γέρους, Μαραμπού. Αυτό που ακούγεται μέχρι και σήμερα κατά κόρον είναι η Φάτα Μοργκάνα.

1979 Ο Θάνος Μικρούτσικος, αφού πείσει τον Πατσιφά που διευθύνει τη δισκογραφική εταιρία Lyra, θα κυκλοφορήσει Ο Σταυρός Του Νότου με απογοητευτικές ενδείξεις αρχικά και με πλειάδα αρνητικών κριτικών. Ερμηνευτές των τραγουδιών: ο Γιάννης Κούτρας, ο Βασίλης Παπακωνσταντίνου και η Αιμιλία Σαρρή. Ένας από τους είκοσι εμπορικότερους δίσκους της ελληνικής δισκογραφίας. Ο Θάνος Μικρούτσικος παρουσίασε τα έντεκα ποιήματα: Kuro Siwo, Θεσσαλονίκη, Σταυρός του Νότου, Ένα Μαχαίρι, Γυναίκα, Ένας νέγρος θερμαστής από το Τζιμπουτί, Federico Garcia Lorca, Αρμίδα, Cambay?s Water, Εσμεράλδα, Πικρία.

1983 Η μουσική του Μιχάλη Τερζή και η ερμηνεία του Κώστα Καράλη. Ο δίσκος έχει τίτλο Τραγούδια Της Θάλασσας. Κυκλοφόρησε από τη CBS. Μέχρι σήμερα καμία εταιρεία δεν έχει αναλάβει την επανέκδοσή του σε cd. Στα δεκατρία τραγούδια του δίσκου υπήρχαν μελοποιημένα τα Αντινομία, Ό,τι αγαπούσα (Πικρία),Αριάδνη στη Νάξο. Τον Οκτώβριο ο Μιχάλης Τρανουδάκης μελοποιεί το Νανούρισμα, πολύ διαφορετικά από την Κωχ. Το τραγουδάει η Σοφία Μιχαηλίδου στο δίσκο Σύννεφο Σύννεφο Πού Πας, το οποίο κυκλοφόρησε μόνο σε βινίλιο από τον Δισκογραφικό Συνεταιρισμό Καλλιτεχνών. Την ίδια χρονιά ο Κώστας Θωμαΐδης τραγουδάει το Καραντί για πρώτη φορά μελοποιημένο από τον Θάνο Μικρούτσικο. Ο δίσκος δεν κυκλοφορεί για μεγάλο χρονικό διάστημα. Στα περιεχόμενά του υπήρχε ακόμα ένα τραγούδι σε μουσική του Θάνου και στίχους του Αντρέα Μικρούτσικου. Ο δίσκος κυκλοφόρησε από τη Minos.

1984 O Λάκης Παπαδόπουλος παίρνει σειρά με το δίσκο Περίπου, ο οποίος κυκλοφορεί από τη Lyra. Στο δίσκο αυτό η Αρλέτα (Νικολέτα Τσάπρα) τραγουδάει δύο ποιήματα του Καββαδία: το William George Allum και το Black and White. Στον ίδιο δίσκο υπάρχουν τα τραγούδια της Αρλέτας που έγιναν μεγάλες επιτυχίες, όπως τα Έρχεται κρύο και Σερενάτα. Τον ίδιο χρόνο καταγράφεται ακόμη μια μελοποίηση στο Φεστιβάλ Τραγουδιού Θεσσαλονίκης. Αυτή τη φορά μελοποιείται το ποίημα Ένας δόκιμος στη γέφυρα εν ώρα κινδύνου σε μουσική Ηλία Κοκορομύτη. Ερμηνεύει ο Νότης Χασάπης. Το τραγούδι μάλιστα μοιράζεται το τρίτο βραβείο μαζί με το Νανούρισμα (Νένα Βενετσάνου, συνθέτης: Ηλίας Χατζής, στίχοι.: Θέμης Δημητρακόπουλος). Για την ιστορία, εκείνη τη χρονιά τα άλλα δύο βραβεία είχαν ως εξής: πρώτο βραβείο Χαμένη ισορροπία (στίχοι-συνθέτης: Σοφία Βόσσου), δεύτερο βραβείο Δυτικοί παράλληλοι (Γιώργος Μεράντζας, συνθέτης: Άκης Παράσογλου, στίχοι: Θανάσης Νικόπουλος), Ανοχή (στίχοι-συνθέτης: Διονύσης Τσακνής).

1986 Κυκλοφόρησε ο δίσκος Νίκος Καββαδίας, S/S Ionion 1934 από τη δισκογραφική εταιρία Minos. Ο δίσκος αυτός ήταν και η αιτία δημιουργίας του ντουέτου Ξέμπαρκοι. Περιλαμβάνει έντεκα ποιήματα μελοποιημένα και τραγουδισμένα από τους Ηλία Αριώτη και Νότη Χασάπη. Εκείνη που τους παρουσίασε ήταν η Δήμητρα Γαλάνη, η οποία μάλιστα ερμήνευσε στο δίσκο με μοναδικό τρόπο το Γράμμα ενός αρρώστου. Ίσως αυτή είναι η καλύτερη στιγμή του δίσκου. Πρόκειται για ένα αξιόλογο έργο με μια μουσική προσέγγιση πολύ διαφορετική από εκείνη του Μικρούτσικου και της Μαρίζας Κωχ σε λυτές ενορχηστρώσεις. Χαρακτηριστικά, η Δ. Γαλάνη σημειώνει στο δίσκο: «Δεν παίξαν τους συνθέτες εις βάρος της ποίησης, μόνο πήραν δύο κιθάρες και με τις ακατέργαστες φωνές τους απάγγειλαν μελωδικά τα ποιήματα του Kαββαδία. Έτσι, σαν ν? ακούς δύο φωνές μέσα από την κουκέτα ενός φορτηγού στ? ανοιχτά κάποιας μεγάλης θάλασσας». Τα περιεχόμενα του δίσκου ήταν: Ένας δόκιμος στη γέφυρα εν ώρα κινδύνου, Αντινομία, Οι γάτες των φορτηγών, Πούσι, Οι προσευχές των ναυτικών, Γράμμα ενός αρρώστου (ερμηνεύει η Δήμητρα Γαλάνη), Θεσσαλονίκη ΙΙ, Καραντί, William George Allum, A bord de l' Aspasia, Yara-Yara. Την ίδια χρονιά πρωτοπαρουσιάστηκε στο δίσκο Η Αγάπη Είναι Ζάλη με τη Χαρούλα Αλεξίου το μελοποιημένο Οι εφτά νάνοι στο s/s Cyrenia.

Στο δίσκο Τα Σχήματα ο Νίκος Βεντουράτος μελοποιεί ένα ακόμα ποίημα του Καββαδία με τίτλο Ήθελα. Το ποίημα αυτό ήταν δημοσιευμένο στο Πειραϊκό Βήμα και δεν είχε ενταχθεί σε κάποια ποιητική συλλογή (βρίσκεται στο βιβλίο Το ημερολόγιο ενός τιμονιέρη, εκδόσεις Άγρα). Ήταν υπογεγραμμένο από τον Πέτρο Βαλχάλα: ψευδώνυμο που χρησιμοποιούσε ο Καββαδίας στα πρώτα του κείμενα. Το εν λόγω ποίημα είναι γραμμένο το χρονικό διάστημα από τον Ιανουάριο του 1928 έως τον Ιανουάριο του 1930. Ο δίσκος του Νίκου Βεντουράτου είναι εκτός εμπορίου.

1987 Οι αδερφοί Κατσιμίχα στο δίσκο με τίτλο Όταν Σου Λέω Πορτοκάλι Να Βγαίνεις μελοποιούν τη Μαϊμού του ινδικού λιμανιού. Ο δίσκος κυκλοφόρησε από την Columbia (Minos-EΜΙ)

1988 Στο τέλος της χρονιάς η Μαρίζα Κωχ επανέρχεται με ένα μελοποιημένο ποίημα του Μαραμπού. Ήταν η Στεριανή ζάλη στο δίσκο Εθνική Οδός. Ένας δίσκος του οποίου τα τραγούδια γράφτηκαν σε μια μεγάλη περιοδεία της στο εξωτερικό. To υλικό ανήκει στη Versomusic (κυκλοφόρησε από τη Sakkaris). Λίγες εβδομάδες νωρίτερα ο Κώστας Χαριτάτος είχε μελοποιήσει την Αντινομία στο δίσκο Μοτέρ, που κυκλοφόρησε από τη δισκογραφική εταιρεία Lyra σε μια ιδιαίτερα ατμοσφαιρική προσέγγιση.

1989 Ο Δημήτρης Ζερβουδάκης μελοποιεί το Γράμμα στον ποιητή Καίσαρα Εμμανουήλ ως Γράμμα σ? έναν ποιητή στο δίσκο Ακροβάτης που κυκλοφορεί από τη Minos EMI. (Το ίδιο τραγούδι υπάρχει από ζωντανή ηχογράφηση στο δίσκο της Ελευθερίας Αρβανιτάκη Η Νύχτα Κατεβαίνει, Universal 1993).

1991 Ο Θάνος Μικρούτσικος επανήλθε με τις Γραμμές Των Οριζόντων (Minos-ΕΜΙ) με δεκαεπτά μελοποιημένα ποιήματα του Καββαδία, από τα οποία τα έντεκα είναι νέες εκτελέσεις του προηγούμενου δίσκου, ενώ τα έξι καινούργια· με ερμηνευτές τους Γιώργο Νταλάρα, Βασίλη Παπακωνσταντίνου, Χάρη και Πάνο Κατσιμίχα και τον ίδιο. Τα μελοποιημένα ποιήματα ήταν: Καραντί, Θεσσαλονίκη, Ένας νέγρος θερμαστής από το Τζιμπουτί, Εσμεράλδα, Οι εφτά νάνοι Στο S/S Cyrenia (ο συνθέτης το είχε δισκογραφήσει για πρώτη φορά στο δίσκο Για Πιάνο Και Φωνή τον Σεπτέμβριο του 1990 από μια μουσική παράσταση στις Βρυξέλλες, στις 15 Φλεβάρη του 1989, Minos-ΕΜΙ), Λύχνος του Αλαδδίνου, A bord de l' «Aspasia», Federico Garcia Lorca, Αρμίδα, (υπάρχει και σε λάιβ από το Σείριο στο δίσκο Το Ελληνικό Πρόσωπο Του Γ. Νταλάρα, 1988), William George Allum, Ο Πιλότος Νάγκελ, Σταυρός του Νότου, Cambay's water, Πικρία, Kuro Siwo, Ένα μαχαίρι.

1992 Για πρώτη και μοναδική φορά μέχρι σήμερα, ο Σταμάτης Κραουνάκης καταπιάστηκε με ένα ποίημα του Νίκου Καββαδία. Αυτό ήταν η Θεσσαλονίκη που δισκογραφήθηκε με τη φωνή του Κώστα Μακεδόνα και ενορχήστρωση του Νίκου Δανίκα στο δίσκο Τι Είν? Η Πατρίδα Μας (Ακτή-Sony).

1996 Η Νένα Βενετσάνου ερμήνευσε την Πικρία σε μουσική Michel Montanaro. O δίσκος είχε τίτλο Νέα Γη και περιείχε μελοποιημένα ποιήματα και άλλων ποιητών (Οδυσσέα Ελύτη, Γιώργου Χρονά κ.ά.). Ο δίσκος έφερε δώδεκα τραγούδια και κυκλοφόρησε από την εταιρεία MBI.

2002 Ο συνθέτης Θανάσης Νικόπουλος μελοποιεί το ποίημα Cocos islands. Αρχικά προοριζόταν για το cd με μελοποιημένη ποίηση Τραγούδια Του Έρωτα Και Της Θάλασσας, όμως δεν εντάχθηκε σε αυτό τον κύκλο και κυκλοφόρησε από ζωντανή ηχογράφηση στις Βρυξέλλες με τον Astor Piazzolla στην κιθάρα. Ο δίσκος είναι συλλεκτικός, είχε ηχογραφηθεί στο στούντιο Λήδα και βρίσκεται εκτός εμπορίου.

2004 Τον Ιούνιο κυκλοφόρησε ένα διπλό cd με τίτλο Όρθιοι. Προσωπικός δίσκος του Βασίλη Λέκκα με δύο μελοποιημένα ποιήματα από τον Χάρη Παπαδόπουλο: Guevara και Η μικρή χορεύτρια. Το cd αυτό πλέον δεν κυκλοφορεί. Είχε κυκλοφορήσει από την Alpha Records σε περίπου 2.000 αντίτυπα. Να σημειώσουμε εδώ ότι ο Χάρης Παπαδόπουλος έχει κυκλοφορήσει στο Λιχτενστάιν δίσκο με έξι μελοποιημένα ποιήματα του Καββαδία και ένα του Καρυωτάκη. Τα δύο από αυτά βρίσκονται στον εν λόγω δίσκο. Μάλιστα ο δίσκος αυτός του Χάρη Παπαδόπουλου θεωρείται από τους πλέον σπάνιους καθώς δεν κυκλοφόρησε στην Ελλάδα και δεν υπάρχει στο εμπόριο.

2005 Στις 17 και 18 Μαρτίου, με αφορμή μια σειρά συναυλιών που πραγματοποίησε ο Θάνος Μικρούτσικος στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών για ποιητές που έχει μελοποιήσει (χωριζόταν σε δύο μέρη, όπου το δεύτερο ήταν αφιερωμένο στον Καββαδία) κυκλοφόρησε από την ΕΜΙ ο δίσκος Σταυρός Του Νότου - Γραμμές Των οριζόντων. Στη ζωντανή ηχογράφηση (διπλό cd) ακούγεται για πρώτη φορά το μελοποιημένο Μαρέα που ερμηνεύεται από τον Γιάννη Κούτρα και τον Χρήστο Θηβαίο, ο οποίος, μαζί με τον Γιάννη Κότσιρα, δισκογραφούν για πρώτη φορά Καββαδία.

2007 Ακούμε από τους Χειμερινούς Κολυμβητές το ποίημα Παραλληλισμοί μελοποιημένο έπειτα από τόσα χρόνια για πρώτη φορά. Το τραγούδι κλείνει το δίσκο με τίτλο Στο Πέρασμά Σου που κυκλοφόρησε από την εταιρεία Lyra. Στο τέλος της ίδιας χρονιάς κυκλοφορεί από τη Legend ένας ιδιαίτερος βαθύτατα προσωπικός δίσκος (σε δίγλωσση έκδοση) του Θάνου Μικρούτσικου με τις εννιά διαφορετικές εισαγωγές που έχει παίξει κατά καιρούς, πριν από την ερμηνεία του στους 7 νάνους στο S/S Cyrenia. Μάλιστα αφιερώνει την κάθε εισαγωγή σε ένα πρόσωπο του συγγενικού ή του καλλιτεχνικού περιβάλλοντός του. Ο υπότιτλος του δίσκου χαρακτηριστικός: Αυτοσχεδιασμοί Με Ηλεκτρικό Πιάνο.

2007 Το έκτο άλμπουμ του θεσσαλονικιώτικου ροκ συγκροτήματος Ερασιτέχνες Εραστές με τίτλο Ανταύγειες (Ano Kato Records). Περιέχει τα μελοποιημένα από τον leader του γκρουπ, τον Γιώργο Τσακαλίδη, Δάκρυ και Είσαι ανθός του Νίκου Καββαδία, σε ύφος ηλεκτρονικής μπαλάντας. Το ποίημα είχε πρωτοδημοσιευτεί στις 29.1.1928 και 18.3.1928 στο περιοδικό της Μεγάλης Ελληνικής Εγκυκλοπαίδειας, τότε που ο ποιητής χρησιμοποιούσε το λογοτεχνικό ψευδώνυμο Πέτρος Βαλχάλας. Τραγουδούν η Μαίρη Δούτση και ο Γιώργος Τσακαλίδης.

Τέλος, υπάρχει καταγεγραμμένη μελοποίηση Καββαδία από τον Γιάννη Σκορδίλη, δυστυχώς χωρίς περισσότερα στοιχεία.

Άλλες ερμηνείες - ενορχηστρώσεις και διασκευές

Διασκευές, εκτελέσεις με άλλες ενορχηστρώσεις και λάιβ ηχογραφήσεις βρίσκονται διάσπαρτες σε πάρα πολλούς δίσκους. Τα έργα που διασκευάστηκαν ήταν κυρίως του Θάνου Μικρούτσικου, ύστερα βέβαια από τη μεγάλη τους εμπορική επιτυχία. Ενδεικτικά καταγράφουμε κάποιες από τις επανεκτελέσεις των τραγουδιών.

Δισκογραφημένο με τη φωνή του Κώστα Θωμαΐδη υπάρχει το τραγούδι Federico Garcia Lorca στο δίσκο Μαθήματα Πατριδογνωσίας (επανακυκλοφόρησε πρόσφατα), ο οποίος ήταν αφιερωμένος στη μνήμη του Παύλου Σιδηρόπουλου και κυκλοφόρησε τον Φεβρουάριο του 1991 από τη δισκογραφική εταιρεία Lyra. Ο δίσκος ήταν απόρροια των αποκλειστικών ηχογραφήσεων που έγιναν για λογαριασμό της ομώνυμης ραδιοφωνικής εκπομπής τού 902. Στο πιάνο ακούγεται ο Τάκης Φαραζής, ενώ η ηχογράφηση πραγματοποιήθηκε στο στούντιο του σταθμού στις 12 Οκτωβρίου 1990.

Από τη φωνή της Milva ακούστηκε Το Καραντί με τίτλο La lettera (Volpe d? amore, ΕΜΙ 1994).

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι περισσότερες ερμηνείες τού Βασίλη Παπακωνσταντίνου στα δισκογραφημένα λάιβ του.

Η ερμηνεία του Μάριου Φραγκούλη στο Φάτα Μοργκάνα επίσης σε λάιβ ηχογράφηση (Φεγγάρι Ερωτευμένο, Sony 1999).

Με τον ίδιο τρόπο ηχογράφησης έχουμε και το Ένα μαχαίρι από την Άλκηστη Πρωτοψάλτη (Τα Παραμύθια Μιας Φωνής, Heaven, 2003).

Επίσης έχει δισκογραφηθεί το τραγούδι Θεσσαλονίκη από τη Μαρία Φαραντούρη (Η Ποίηση Στο Ελληνικό Τραγούδι-Live Heaven 2003).

Το τραγούδι Ιδανικός κι ανάξιος εραστής (Mal du depart) έχει δισκογραφηθεί επίσης με τη φωνή του Λαυρέντη Μαχαιρίτσα (Αλκυονίδες Μέρες, ΕΜΙ 2005) με τη φωνή του Φίλιππου Νικολάου με τη φωνή του Γιάννη Μαθέ (Ανάσα Της Ζωής Μου Γίνε, Legend 2004).

Το τραγούδι Αρμίδα έχουν διασκευάσει οι Apurimac (Πάμε Πάλι, Lyra 2004).

Τέλος, έχουμε τις ερμηνείες της Ρίτας Αντωνοπούλου στο δίσκο Για Φωνή Και Ορχήστρα, Legend 2007.

Τραγούδια αφιερωμένα ή με αναφορές στον ποιητή:

1. Για τον Καββαδία Στίχοι Αντώνης Παπαϊωάννου, μουσική-ερμηνεία Θανάσης Γκαϊφύλλιας στο δίσκο Φύλλο Πορείας, Universal-Phillips 1985. 2. Μ? ένα καράβι ψεύτικο Στίχοι, μουσική Κώστας Καλδάρας, ερμηνεία Ελένη Τσαλιγοπούλου στο δίσκο Καθρέφτες, Sony-bmg 1993. 3. Στης γοργόνας το φτερό Στίχοι Άλκης Αλκαίος, μουσική, ερμηνεία Θάνος Μικρούτσικος, στο δίσκο Υπέροχα Μονάχοι, Legend 2006. 4. Φωτεινό αστέρι Στίχοι, μουσική, ερμηνεία Όναρ (Λευτέρης Πλιάτσικας, Πένυ Ραμαντάνυ) στο δίσκο Τίποτα Δεν Είναι Όπως Φαίνεται, Virus 2007. 5. Λευκό πουλί (μέρος 1 και 2) Στίχοι, μουσική, ερμηνεία Πάνος Κατσιμίχας, στο δίσκο Μέχρι Να Πάρεις Παγωτό, Σε Βρίσκει Ο Χειμώνας, Impact 2007. 6. Καημένε Καββαδία Στίχοι, μουσική, ερμηνεία Μωυσής Ασέρ, στο δίσκο Άνευ Αξίας, Καθρέφτης 2002.

Σήματα μορς:

Ο Σταυρός του Νότου γράφτηκε με αφορμή μια ταινία με ναυτική θεματολογία και τίτλο Πορεία 090 με σκηνοθέτη τον Τάσο Ψαρρά.

Η πρώτη ποιητική συλλογή του, Μαραμπού, κυκλοφόρησε σε μόλις 245 αντίτυπα με δικά του έξοδα.

Ο ποιητής αγαπούσε ιδιαίτερα τη ζωγραφική και είχε φιλικές σχέσεις με αρκετούς ζωγράφους της εποχής. Ένα αθησαύριστο κείμενο του ποιητή είχε δημοσιευτεί από τον Φίλιππο Φιλίππου στην εφημερίδα Το Βήμα την Κυριακή 12 Φεβρουαρίου του 2006 και ήταν αφιερωμένο στον ζωγράφο John Corbidge.

Πολλά βιντεάκια σχετικά με τον Καββαδία και με εκτελέσεις ?εντός και εκτός εισαγωγικών? έργων του θα βρείτε επίσης στο www.youtube.com (από εκπομπές και λάιβ, κυρίως).

Έχει καταγραφεί μεγάλος αριθμός από ερμηνείες και συνθέσεις που δεν έχουν δισκογραφηθεί, με πολλές από αυτές να ανήκουν στη λόγια μουσική.

Το 1978, στην Εθνική Πινακοθήκη είχε γίνει ένα αφιέρωμα στη Μαρίζα Κωχ, το οποίο μεταδόθηκε ζωντανά από το Τρίτο Πρόγραμμα της Ελληνικής Ραδιοφωνίας. Παραγωγός ήταν η Ελένη Καραΐνδρου. Εκτός των άλλων, είχαν ερμηνευτεί τα ποιήματα Cambay?s water και Ένας νέγρος θερμαστής από το Τζιμπουτί α καπέλα από τη Μαρίζα Κωχ.

Το λογοτεχνικό βραβείο Νίκος Καββαδίας δίνεται από το υπουργείο Εμπορικής Ναυτιλίας. Με αφορμή το βραβείο αυτό κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κονιδάρης (2004) μια έκδοση με τίτλο Χωρίς Στεριές με βραβευμένα κείμενα λογοτεχνίας και ποιήματα.

Σήμερα τα πνευματικά δικαιώματα του έργου του ποιητή κατέχει η Έλγκα Καββαδία κόρη της αδερφής του, της Τζένιας.

Σύμφωνα με μαρτυρίες ανθρώπων που τον γνώριζαν, ο Νίκος Καββαδίας δεν αγαπούσε ιδιαίτερα τη ρεμπέτικη μουσική.

Όλα του τα βιβλία κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Άγρα.

ΥΓ.2: Ευχαριστούμε θερμά τον Αντώνη Μποσκοΐτη και τον Γιώργο Σαραντάκο.

Μιχάλης Γελασάκης

(αναδημοσίευση από το περιοδικό Δίφωνο, τ. 160)