Η καρέκλα του ελέους

Ένας άντρας λιθοβολείται μέχρι θανάτου και όταν ο αρχιφύλακας Ουάσιγκτον Πόου ανακαλύπτει πως ηγούνταν μιας θρησκευτικής σέχτας ξεκινάει έρευνες που θα τον οδηγήσουν στην καρέκλα του ελέους, σε τιμωρίες επαναστατημένων εφήβων και σε φρικιαστικές σκηνές που θα του προκαλέσουν μετατραυματικό στρες. Τι πραγματικά συνέβαινε πίσω από τις κλειστές πόρτες του Ιδρύματος των Παιδιών του Ιώβ; Τι γινόταν στις κρυφές συνεδρίες που δεν αναγράφονται σε κανένα επίσημο πρόγραμμα; Πού μπορεί να οδηγήσει ο εξτρεμισμός και η θρησκοληψία;

Το μυθιστόρημα είναι από τα πιο σκοτεινά της σειράς με ήρωες τον Ουάσιγκτον Πόου και την Τίλι Μπράντσο, σε σημείο που πολλές φορές σταματούσα την ανάγνωση είτε λόγω των αιματηρών εικόνων που περιγράφονταν είτε λόγω του ψυχολογικού βάρους που προέκυπτε ως συνέπεια των εξελίξεων. Σκοτάδι και φως παλεύουν αδιάσπαστα και σε κάθε σελίδα βυθιζόμουν όλο και περισσότερο σ’ έναν δρόμο χωρίς γυρισμό. Όπως πάντα, ξεκινάμε σχετικά χαλαρά, όταν το πτώμα ενός άντρα ανακαλύπτεται κάτω από το φέρετρο μιας γυναίκας χάρη σε μια ομάδα ασβών που σκάβουν το έδαφος. Στη συνέχεια, η Στέφανι Φλιν, επιθεωρήτρια και διευθύντρια του SCAS, αναθέτει στον Πόου να βοηθήσει και πάλι την υπαστυνόμο Τζο Νάιτινγκεϊλ σε μια υπόθεση στην Κάμπρια, αυτήν τη φορά με τη βοήθεια και του Λάινους Γιόργκενσεν από το Εθνικό Γραφείο Ελέγχου. Ο Τομέας Ανάλυσης Σοβαρών Εγκλημάτων θεωρείται μια από τις λίγες μονάδες της Εθνικής Υπηρεσίας Δίωξης Εγκλήματος που δε συμβάλλει και πολύ στην ατζέντα κατά της τρομοκρατίας, επειδή όμως κάτι τέτοιο δεν ευσταθεί, κανείς δεν ξέρει τον πραγματικό λόγο που τους «κόλλησαν» τον Λάινους. Ο Πόου τον αντιπαθεί από την αρχή και όντως στην πορεία αποδεικνύεται πως άλλος είναι ο ρόλος του στην ιστορία.

Ταυτόχρονα, με διαρκή πρωθύστερα, παρακολουθούμε τις συνεδρίες του αρχιφύλακα με την Κλάρα Λανγκ, ψυχολόγο ειδικευμένη στη θεραπεία ψυχικού τραύματος, κατόπιν εντολής των ανωτέρω του πρώτου, συνεπεία των γεγονότων της τελευταίας του περιπέτειας που θα ανακαλύψουμε σε αυτό το βιβλίο. Έτσι η πλοκή ξετυλίγεται πότε μέσα από τις συζητήσεις τους και πότε με τα καθαυτά γεγονότα. Οι συνεδρίες αποτελούν μικρά διαλείμματα για ανακεφαλαίωση και ηρεμία πριν συνεχίσουμε την καταβύθιση στον σκοτεινό κόσμο του βιβλίου και χάρη σε αυτές κοιτάμε την υπόθεση από διαφορετικές σκοπιές όσο ψυχαναλύεται ο χαρακτήρας και η συμπεριφορά του Πόου. Επιτέλους, ο αρχιφύλακας, χάρη στις συνεδρίες με την ψυχολόγο, δείχνει την ευαίσθητη και ευάλωτη πλευρά του, με μια συναισθηματική και άκρως ανθρώπινη αντίδραση σε αυτά που βιώνει, που δεν είναι και λίγα! Επιπλέον, η Εστέλ Ντόιλ, μια γυναίκα με περιθωριακή εμφάνιση αλλά άφθαστες γνώσεις εγκληματολογίας και ιατροδικαστικής, με απαξιωτική συμπεριφορά στους αστυνόμους και κοφτερή γλώσσα, έκανε πρόταση γάμου στον άντρα που αγαπάει, τον Πόου, κι εκείνος δέχτηκε! Πώς είναι άραγε η νέα τους καθημερινότητα; Θα καταφέρει η υπόθεση του βιβλίου να τους κρατήσει ενωμένους με τα όσα διαδραματίζονται;

Ο αρχιφύλακας Ουάσινγκτον Πόου, ντετέκτιβ του SCAS (Τομέα Ανάλυσης Σοβαρών Εγκλημάτων, που υπάγεται στην NCA, την Εθνική Υπηρεσία Δίωξης Εγκλήματος), ζει μόνιμα στην Κάμπρια, στο απομονωμένο Χέρντγουικ Κροφτ, το καταφύγιό του. Ο Τομέας είναι πραγματικά ενδιαφέρων, μιας και ο ρόλος του είναι να αναγνωρίζει κατά συρροή βιαστές και δολοφόνους και να παρέχει αναλυτική υποστήριξη σε κάθε αστυνομική υπηρεσία που είχε να ερευνήσει περίπλοκους φόνους δίχως φανερό κίνητρο. Στο πλάι του είναι η Τίλι Μπράντσο, με προβληματικές κοινωνικές δεξιότητες, που έχει μεγαλώσει αποκομμένη από τον κόσμο αλλά με πτυχίο από την Οξφόρδη στα 16 της, που «παίρνει τα πάντα τοις μετρητοίς και πιστεύει όλα όσα της λένε», που έπεφτε θύμα συναδελφικού bullying, αλλά είναι τρομερή στον προγραμματισμό των υπολογιστών και στις τεχνολογίες, μια «κοινωνική χειροβομβίδα με υπέροχη αθωότητα»! Αγαπημένη μου κακή της συνήθεια είναι το γεγονός πως λέει πάντα αυτό που σκέφτεται, χωρίς να έχει συναίσθηση πως έτσι ίσως προσβάλλει ή σοκάρει τον συνομιλητή της (κάποια περιστατικά όμως με έκαναν να γελάσω ηχηρά). Θα μπορούσε να την πει κανείς και αυτιστική, μόνο που πολλές αντιδράσεις της δεν ανήκουν σ’ έναν τέτοιο χαρακτηρισμό.

Αυτοί οι δύο εντελώς αντίθετοι χαρακτήρες έχουν πλέον βρει τα πατήματά τους κι έχουν δέσει πολύ καλά ως συνεργάτες, με αποτέλεσμα αξέχαστες και ξεκαρδιστικές ατάκες αλλά και σκληρή δουλειά. Η συναναστροφή της αθώας κι απονήρευτης Μπράντσο με τον Πόου σταδιακά την έχει αλλάξει εσωτερικά και εξωτερικά, της έχει δώσει περισσότερο θάρρος και αυτοπεποίθηση, αρχίζει πλέον να νιώθει φιλικά απέναντί του και γενικότερα να συνειδητοποιεί πώς είναι να έχεις κάποιον να σε νοιάζεται και να σε βοηθάει. Η κοπέλα μαλακώνει την αψύτητα του Πόου κι εκείνος τη βοηθάει να προσαρμοστεί στον έξω κόσμο, οπότε συμπληρώνουν ο ένας τον άλλον χωρίς τη χιλιοειπωμένη ερωτική αίσθηση της χημείας που έχω δει σε χιλιάδες άλλα αστυνομικά μυθιστορήματα με πρωταγωνιστές άντρα και γυναίκα ντετέκτιβ. Στο τέλος του βιβλίου η φιλία και η πίστη της Τίλι στον Πόου θα φέρει πιο γρήγορα τη μεγάλη ανατροπή που θα διαλύσει τα πάντα στον αέρα.

Ο Κορνίλιους Γκριν, που βρέθηκε δεμένος στο Δέντρο του Κεραυνού στο Καρλάιλ, λιθοβολήθηκε μέχρι θανάτου. Ήταν χαρισματικός, η παρουσία του επισκίαζε τους άλλους και ταυτόχρονα είχε το ένστικτο να ανακαλύπτει τους φόβους, τις ελπίδες και τις προκαταλήψεις των ανθρώπων και να τα εκμεταλλεύεται! Εξ ου και ίδρυσε και ταυτόχρονα διηύθυνε ένα θρησκευτικό ησυχαστήριο, τα Παιδιά του Ιώβ, μια θρησκευτική οργάνωση που όμως δεν έχει καταφέρει να αναγνωριστεί από τους αρμόδιους φορείς. Τα μέλη της υπακούνε πιστά στον Νόμο του Θεού αλλά δεν κάνουν προσηλυτισμό και αποφεύγουν να τραβήξουν την προσοχή ή να κατηγορηθούν για υποκίνηση μίσους και βίας. Στο Ινστιτούτο Τσάπελ Γουντ, όπου είναι η έδρα τους, ακολουθείται ένα αυστηρό πρόγραμμα για παιδιά και εφήβους με συμπεριφορά που έρχεται σε αντίθεση με τη Βίβλο, στην πραγματικότητα όμως δίνονται ακραίες θρησκευτικές οδηγίες, με σκοπό τη διόρθωση ανεπιθύμητων στοιχείων του χαρακτήρα, όπως η ομοφυλοφιλία που πλήττει την έννοια του γάμου ενώ ταυτόχρονα είναι ξεκάθαρα εναντίον της θεωρίας της εξέλιξης που αντιβαίνει στον Λόγο του Θεού και των εκτρώσεων. Πρόκειται τελικά για θρησκευτική ομάδα ή για σέχτα; Είναι όμως υπεύθυνη και για τον θάνατο του ιδρυτή της; Τι είναι η καρέκλα του ελέους και η θεραπεία αποστροφής; Η ιατροδικαστής Εστέλ Ντόιλ ανακαλύπτει ανάμεσα στα χιλιάδες τατουάζ του πτώματος έξι αλφαριθμητικές αλληλουχίες. Τι σημαίνουν αυτοί οι κωδικοί και σε τι αντιστοιχούν;

Κεντρικό πρόσωπο της ιστορίας είναι μια εξαφανισμένη γυναίκα, η Μπέθανι Μπόουμαν, μια άτακτη και επιθετική έφηβη που το έσκασε από το σπίτι της και γύρισε πέντε χρόνια μετά για να σφάξει την οικογένειά της, όπως δείχνουν τα στοιχεία. Μήπως δεν το έκανε αυτή τελικά; Αν όχι, τότε ποιος; Και πού βρίσκεται η κοπέλα τώρα, τόσα χρόνια μετά; Πώς ήταν οι σχέσεις της με τους γονείς της; Πώς συνδέεται με τη δολοφονία του Κορνίλιους Γκριν και με τα Παιδιά του Ιώβ; Πώς είναι να σε κακοποιούν συναισθηματικά; Ανατρίχιασα με τον τρόπο που ανατράφηκε, χωρίς βιβλία, χωρίς δικά της ρούχα, χωρίς παιχνίδια, με ελάχιστο φαγητό, ίσα για να κρατιέται στη ζωή, γιατί όμως της φέρονταν έτσι οι γονείς της ενώ ξεχώριζαν τ’ αδέλφια της, Ιβ και Άαρον; Πόσο αρρωστημένο μυαλό είχαν και γιατί μισούσαν τόσο πολύ το παιδί τους; Τι συνέβη και η Μπέθανι εξαφανίστηκε οριστικά, απότομα και αμετάκλητα από τις ζωές όλων τους πριν γυρίσει να τους σφάξει; Γιατί εκείνη τη φορά δεν κατέφυγε στη φίλη της, Άλις; Η Άλις Σίμοντς διασταυρώνεται με τον Πόου και την Μπράντσο και τους αποκαλύπτει στοιχεία που ίσως βοηθήσουν στις έρευνες, είναι αλήθεια όμως τα όσα λέει ή έχει κίνητρα για μεγαλύτερη ενοχοποίηση της φίλης της;

Γροθιά στο στομάχι η συμπεριφορά των Μπόουμαν στο παιδί τους («…όσοι κακοποιούν την οικογένειά τους γίνονται εξαιρετικά καλοί στο να το καλύπτουν. Δεν ελέγχουν απλά το θύμα, ελέγχουν το αφήγημα», σελ. 173), ένα κορίτσι που τελικά μεγαλώνει με πολλά σύνδρομα, όπως αυτό του απορριφθέντος παιδιού, που το αναπτύσσουν όσα δεν εισπράττουν αγάπη από τους ανθρώπους που πρέπει να τα αγαπούν και να τα φροντίζουν. Αν μάλιστα η απόρριψη συνεχιστεί ως την εφηβεία, το παιδί δε θα νιώθει την ασφάλεια και τη σταθερότητα που είναι θεμελιώδη για τη συναισθηματική ανάπτυξη, οπότε θα είναι πολύ τυχερό αν ενηλικιωθεί χωρίς να έχει πάρει ατυχείς αποφάσεις. Η αρρωστημένη κατάσταση στο σπιτικό της δεν είναι τίποτα μπροστά στα όσα διαδραματίζονται στα Παιδιά του Ιώβ από τέρατα που νιώθουν θεοί και, με πρόσχημα τις θεραπείες αποστροφής, αναγκάζουν αθώους να έρθουν αντιμέτωποι με τη σκοτεινή πλευρά του εαυτού τους. Κι όλα αυτά στην Κάμπρια, «…ουσιαστικά μια μικρή χώρα ανάμεσα στη Σκωτία και την Αγγλία», όπου «η γη μύριζε πρόβατα, άγριο ρείκι και εκατοντάδες άλλα πράγματα».

Οι λεπτοδουλεμένες βελονιές στα ψυχογραφήματα των ηρώων συνοδεύονται από παραστατικές περιγραφές τόπων, τοπίων και ατμόσφαιρας και όσο πλησιάζουμε στο τέλος η μια ανατροπή ακολουθεί την άλλη, με αποτέλεσμα να μην ξέρω τι θα μάθω στην επόμενη σελίδα, στο επόμενο κεφάλαιο και να μένω ξάγρυπνος ως το τέλος. Ταυτόχρονα, ο συγγραφέας παραθέτει ενδιαφέροντα πραγματολογικά στοιχεία, όπως ο Νόμος του Μπένφορντ και η τελετουργική δολοφονία / αυτοκτονία 909 μελών του Ναού του Λαού το 1978 που είχε ιδρύσει ο Τζιμ Τζόουνς, καθώς και αρκετούς προβληματισμούς γύρω από τα θέματα που αναπτύσσει στο βιβλίο. Τονίζει πως η Βίβλος δεν πρέπει να ερμηνεύεται κυριολεκτικά, μιας και δεν είναι αλάνθαστη. Μας λέει απλά ποιοι είμαστε, από πού προερχόμαστε και πού πηγαίνουμε, είναι μετα-αφηγητική, ένας οδηγός για μια καλή ζωή και όχι πανάκεια. Επίσης, «Η μεγαλύτερη απειλή για τη φυτική δημοκρατία αυτή τη στιγμή δεν είναι ο ισλαμικός φονταμενταλισμός, είναι η άκρα δεξιά» (σελ. 90).

Πάνος Τουρλής