Το ζήτημα της τεχνικής και της επιστήμης είναι από τα ζητήματα που χαρακτηρίζουν τη νεωτερικότητα. Η φιλοσοφική σκέψη επ' αυτού διχάστηκε. Από τη μια η επιβλητική περίπτωση του Martin Heidegger και των λαμπρών επιγόνων του που μιλούν για το τέλος του υποκειμένου μπροστά στον ολοκληρωτισμό της τεχνοεπιστήμης και από την άλλη η επιστημολογική σκέψη με εξέχουσα περίπτωση τον Alain Badiou που υπερασπίζεται τον ορθό λόγο, τον τεχνικό πολιτισμό, στην ουσία τη μαθηματική φύση του ανθρώπινου είναι.
Η νεωτερική περίοδος είναι σύμφωνα με τον Χάιντεγκερ η περίοδος όπου ο φυσικός μας κόσμος μεταβάλλεται σε ένα αντικείμενο στα χέρια της τεχνικής.Μέσα μάλιστα απ' αυτή την ξέφρενη αντικειμενοποίηση δεν γλυτώνει ούτε το υποκείμενο αυτής της τεχνολογικής δράσης που είναι το «είναι» του ανθρώπου.Μια πλανητική κυριαρχία που συντρίβει το υποκείμενο, καθώς το αποκόπτει από τις φυσικές του καταγωγές. Μια ηγεμόνευση που επιφέρει όμως για τον Χάιντεγκερ και κάτι ακόμη: το τέλος της φιλοσοφίας. Εφόσον βιώνουμε το τέλος του υποκειμένου, βιώνουμε και το τέλος της σκέψης του. Η τεχνική λέει ο Χάιντεγκερ είναι μη σκέψη.
Η τεχνολογική φαντασμαγορία που επενδύει το σύγχρονο κόσμο μας είναι και για τον Αξελό ένα κορυφαίο κομβικό σημείο. Μια ιδέα που έχει μια κρυμμένη χρονικότητα, μια συγκλονιστική επικαιρότητα και ένα απρόβλεπτο μέλλον. Είναι δηλαδή μια ιστορία μέσα στην ιστορία, μια ιστορία που επαναδιατυπώνει όμως τα ερωτήματα, τις έννοιες, το ίδιο το νόημα του κόσμου. Ο πυρήνας της μοντέρνας τεχνικής που ξεπερνά την τεχνολογία είναι για τον Αξελό η δυτική μεταφυσική, η περάτωση της ιουδαιοχριστιανικής κοσμολογίας. Η μεταφυσική δεν είναι μια θεωρία αλλά ένας συγκεκριμένος τρόπος χρήσης του κόσμου. Το καταγωγικό σημείο της δυτικής μεταφυσικής, η εγκαθίδρυση του ανθρώπου, του υποκειμένου, του ego από τον Ντεκάρτ, που έρχεται να υποτάξει το σύνολο της φύσης και της ιστορίας είναι το σημείο όπου ο άνθρωπος διαδέχεται το Θεό και γίνεται ο ίδιος ο από μηχανής Θεός της δικής του ιστορίας. Σ' αυτό το σημείο, ο Αξελός αναζητά τη μυθολογική και μεταφυσική βάση της σύγχρονης τεχνολογίας αλλά και των βιοηθικών προβλημάτων που ενσπείρει στον κόσμο μας. «Χωρίς τη μυθολογία θα ήταν αδιανόητη η περιπέτεια της τεχνικής ορθολογικότητας, όπως θα ήταν αδιανόητες και οι επιτυχίες και η αίγλη που επίσης τη συνοδεύει», υποστηρίζει. Ο άνθρωπος έκτοτε παλεύει ενάντια στη φύση και με τη βία της δικής του φύσης προσπαθεί να ερμηνεύσει και να επαναπροσδιορίσει τον κόσμο γύρω του. από την κοσμική και τη φυσική κίνηση περνάμε στην ανθρώπινη τεχνική κίνηση και στο σημερινό τεχνητό περιβάλλον.
Ενώ όμως η πρωτόγονη μαγεία αναγνωρίζεται ως η βάση της πρώτης τεχνικής στην ανάγκη να υποταχθούν τα στοιχεία της φύσης, για τον Αξελό δεν μπορούμε να μιλάμε σ αυτό το επίπεδο για τεχνικό όραμα, η μεταφυσική δεν καλλιεργεί τεχνολογικές προσδοκίες. Ο «Θάνατος του Θεού» είναι για τον Αξελό το νιτσεϊκό τοπίο της σύγχρονης τεχνολογικής ορθολογικότητας. Μια ορθολογικότητα με μακρινές όμως μυθολογικές, θεολογικές και φιλοσοφικές ρίζες. Μια ορθολογικότητα αυτή που ακούει στο αρχαϊκό της κάλεσμα. «Η εποχή μας», σημείωνε ο Αξελός, «είναι μυθο-τεχνο-λογική. Φιλοσοφία, επιστήμες και τεχνικές παγκοσμιοποιούνται, γίνονται πλανητικές, εμβαθύνουν και επεκτείνουν διαρκώς την κυριαρχία τους». Η τεχνική δεν είναι απλώς μια συνέπεια της επιστημονικής μας εποχής αλλά βρίσκεται στην καρδιά των επιστημών, είναι αυτή που τις κατευθύνει, που εμπνέει τους στόχους τους. Καθίσταται έτσι η καρδιά της modernite, όταν μεταλλάσει την οντολογία σε οντοτεχνική, στη σταθερή θέληση της να κατακτήσει το πραγματικό και τις πλανητικές του διαστάσεις.
Η ορμή αυτής της τεχνικοεπιστημονικής εξέλιξης αγγίζει στις μέρες μας, για τον Αξελό, τα όρια της αγριότητας. Συγκλονίζει συθέμελα κοινωνίες, πολιτικές κουλτούρες. Διαμορφώνει όχι μόνο την πραγματικότητα αλλά, με το ισχυρό φαντασιακό της, και την ανάγκη μιας δυνατής εικονικότητας, ενός τεχνο-ονειρικού περιβάλλοντος.
Μπροστά σ αυτή την εικονικότητα η αντικειμενική πραγματικότητα υποχωρεί, μουσειοποιείται. «Η τεχνική της ηλεκτρονικής αρχειοθέτησης είναι η τεχνική της σύγχρονης μουσειοποίησης και απομνημόνευσης». Βρισκόμαστε έτσι μπροστά στο φαινόμενο της μετατροπής της πραγματικότητας σε ένα ανοικτό αρχείο πληροφοριών. Η τεχνολογία επιφορτίζεται στις μέρες μας όλες τις υποθέσεις, δείχνει αποφασισμένη να τα θέσει όλα υπό τη δική της δράση, να λάβει αυτή την ίδια τη φυσικότητα του κόσμου, μια εξέλιξη που ο Virilio θα ονομάσει «συνολικοποίηση του κόσμου». «Σωματικότητα, αισθαντικότητα, γλώσσα και σκέψη είναι συνυφασμένες σήμερα με το εγχείρημα της τεχνικής. Προθέσεις, μοσχεύματα και κλώνοι, κώδικες, τεχνητές ευφυΐες και αυτοματισμοί κάθε είδους έχουν όλο το μέλλον μπροστά τους. Δίκτυα πληροφορικής και ηλεκτρονικά συστήματα μεταβάλλουν και θα μεταβάλουν κατά πολύ τα παραδοσιακά σώματα, τις παραδοσιακές όψεις και γλώσσες που παρά ταύτα αντέχουν ακόμη», διαπίστωνε κάπως μελαγχολικά Αξελός. Και είναι αυτό το τεχνικιστικό περιβάλλον που θα θελήσει ο φιλόσοφος να το εγγράψει στην ανάγκη της δικής του διερώτησης. Όχι για να το ανακρίνει, αλλά για να διακρίνει στο βάθος του αυτό το έσχατο παράπονο του ανθρώπου.
Αποστόλης Αρτινός
Αναδημοσίευση από το blog Λεξήματα