Δεν ξέρω τι να πρωτογράψω. Ένα βιβλίο με πολλά αντιφατικά συναισθήματα για τον αναγνώστη. Και το Μιντλσεξ να μπαίνει και ως τόπος κατοικίας (στο Ντιτρόιτ) και ως τόπος συμβολισμού (ανάμεσα στα 2 φύλα). Καταρχάς καταγγέλλω τον όγκο του κειμένου. Πραγματικά too much έστω κι αν κάθε γραμμή σε κερδίζει και δε σε κουράζει με ανούσιες πληροφορίες ή άσχετη φλυαρία. Είναι το μόνο βιβλίο που ήθελα να κρατήσω σημειώσεις για να το σχολιάσω επαέ αλλά όλο και μου ξέφευγε. Έτσι λοιπόν παρακολουθούμε το βίο και την πολιτεία της οικογένειας της Καλλιόπης (ή Καλ) από τη μακρινή Προύσα του 1919 έως το Σαν Φρανσίσκο και το Ντιτρόιτ και τη Φλόριντα του σήμερα. Ειλικρινά κουράστηκα να διαβάζω τις περιπέτειες της γιαγιάς (που θυμόταν τη δική της γιαγιά) και του παππού, του γιου και τώρα των εγγονιών. Σαν Δυναστεία στο πιο λογοτεχνικό και περιπεπλεγμένο. Τέσπα.
Προσοχή SPOILERS:
Ξεκινάμε λοιπόν με την ιστορία του παπού και της γιαγιάς στην Προύσα του 1919. Σε ένα έρημο χωριό, χωρίς άλλα νέα παιδιά πο θα μπορούσαν να αγαπήσουν αυτό το ζευγάρι, ο αδερφός και η αδερφή καταπνίγουν τα αισθήματά τους ο ένας για τον άλλον (εν τω μεταξύ πριν από αυτό διάβασα καπάκι το Θείο Τάκη του Ξανθούλη και το Πεθαμένο λικέρ του ιδίου, όπου πάλι υπάρχουν έντονο το αιμομικτικό στοιχείο μεταξύ αδελφών και παραλίγο να ουρλιάξω όχι άλλο κάρβουνο-όχι άλλες ανωμαλίες). Τελικά τα αδερφια πειθαναγκάζονται να ερωτευτούν, να αγγίξουν το ένα το άλλο ολίγο διαφορετικά από το πρέπον.
Παρόλες τις προκαταλήψεις και τους φόβους για την αιμομιξία. Παράλληλα με αυτούς ζούμε τις τελευταίες στιγμές του ελληνιοκύ απελευθερωτικού στρατού στη Σμύρνη με τα μάτια του Πλαστήρα. Συγκλονιστικότατες οι εικόνες της καταστροφής της Σμύρνης που μου έφεραν δάκρυα στα μάτια, μυθιστορηματικός ο τρόπος που δραπέτευσε το ζευγάρι, το οποίο επιπλέον εκμεταλλεύτηκε τον πόνο και τη θηριωδία για να ζήσει τον έρωτα του, κάνοντας μια νέα, "νόμιμη" αρχή. Λεπτμερειακή παρουσίαση της σηροτροφίας της εποχής και των συνηθειών των μεταξοσκωλήκων. Γλυτώνουν λοιπόν τα παιδιά χάρη στην ευφυία και την προνοητικότητα του συζύγου-αδελφού και καταφεύγουν Πειραιά, με σκοπό να πάνε Αμερική. Έτσι όπως περιγράφει τις καταστάσεις ο συγγραφέας, πραγματικά θα παθαινα κι εγώ πολιτισμικό σοκ. Ξέρεις τι είναι να ζεις στην Προύσα της δεκαετίας του 1920, να ζεις στο αίμα σου τη σφαγή και τη φρίκη της τουρκικής θηριωδίας και μετά από 1 μήνα ταξίδι να εμφανίζεσαι στην Αμερική με τους ουρανοξύστες, σε έναν τόπο τόσο μακρινό που τίποτα δεν τον αγγίζει; Σοκ πραγματικά. Και πάλι καλά που το χειρίστηκαν έτσι οι πρώτοι ήρωες του μυθιστορήματος. Εγώ θα έμενα άφωνος. Σκαρώνουν λοιπόν ένα παραμύθι στο κρουαζιερόπλοιο και κάνουν ότι γνωρίζονται πρώτη φορά μπροστά στον κόσμο. Φλερτάρουν, ερωτεύονται από την αρχή και τελικά παντρεύονται με τις ευλογίες των επιβατών και του πληρώματος. Είναι ελεύθεροι επιτέλους να ζήσουν τον έρωτά τους. Πραγματικά ταξιδεύεις μαζί τους στα υπερπόντια ταξίδια των μεταναστών και είναι τόσο δυνατή και αθώα η αγάπη τους που τους συγχωρείς την αιμομιξία. Φτάνουμε Νέα Υόρκη όπου περνάμε έλεγχο υγείας και ικανότητας και καταλήγουμε Ντιτρόιτ, όπου ζούσε η ξαδέλφη της γυναίκας και τους κάλεσε να ζήσουν μαζί της.
Ως προς το Ντιτρόιτ έχουμε αναλυτικότατη χαρτογράφηση και ιστορική καταγραφή της πόλης, με τα στενά, τους κατοίκους, τα μέσα μεταφοράς και τις μεγάλες βιομηχανίες αυτοκινήτων. Το ζευγάρι ξεκινά να ζει τη ζωή του και παρατηρούμε παράλληλα με τις κοινωνικές εξελίξεις της πόλης, την άνοδο και την πτώση των αυτοκινητοβιομηχανιών, τις συνθήκες εργασάις της εποχής κτλ. Σύντομα ο άντρας αναγκάζεται να κάνει κι άλλες δουλειές παρανομες για να θρέψει την οικογένειά του και παρακουλοθύμε και την περίοδο της ποτοαπαγόρευσης. Τέσπα, μεγαλώνουν, κάνουν παιδιά (μετά φόβου Θεού, γιατί η γυναίκα δεν ξεχνάει ότι ο Θεός τιμωρεί τις αιμομιξίες), ζούμε τον Δεύτερο Παγκόσμιο πόλεμο, ζούμε όλη την ιστορία της Αμερικής, το κίνημα των χίπηδων, τον πόλεμο του Βιετνάμ, την εισβολή στην Κύπρο κλπ. κλπ. Κι όλα αυτά αφηγείται η Καλλιόπη ή Καλ, την οποία γνωρίζουμε επίσης αναλυτικότατα και παρακολουθούμε την αγωνία της να γνωρίσει τον εαυτό της και το γύρω περιβάλλον. Μαθαίνουμε για τη ζωή των παιδιών στα σχολεία, για το χασίς και τα ναρκωτικά, για την ιστορία των Κάντιλακ κι ένα σωρό άλλα. Ώσπου φτάνει η ώρα της αλήθειας για την Καλ: στην εφηβεία, τα σημαδια της δε συμβαδίζουν με την εφηβεία των άλλων κοριτσιών. Άσε που ερωτεύεται και μια συμμαθήτριά της και έρχονται τα πάνω κάτω. Αφού λοιπόν πληροφορούμεθα και για τα κινήματα της ομοφυλοφυλίας στην Αμερική, και για τις γενετικές διαταραχές των γονιδίων και όλα τα βιολογικά στοιχεία που απαιτούνται για να κατανοήσουμε την ταυτότητα του κοριτσιού (ή αγοριού) όταν έρχεται η ώρα μαθαίνει με άσχημο τρόπο την πραγματική της ταυτότητα και το σκάει. Κάνει ωτο-στοπ, γνωρίζεται με την παρακμή της αμερικανικής κοινωνίας και καταλήγει σε ένα προχωρημένης μορφής peep show στο Σαν Φρανσίσκο (το οποίο επίσης εξηγεί πώς και γιατί καταντησε κατεξοχήν τόπος γκέι και λεσβιών), το οποίο κλείνει με τη βία η Αστυνομία και την μπαγλαρώνουνε κι αυτήν μαζί με τους άλλους κι αναγκάζεται να γυρίσει στο σπίτι, όπου γίνεται αποδεκτή με τη νέα της ταυτότητα. Κι ο κύκλος κλείνει με τη συγχώρεση που ζητά η γιαγιά γιατί ένιωθε ότι κάποια στιγμή θα τιμωρηθεί η αιμομιξία της. Φανταστείτε πόσες άλλες περιπέτειες και ιστορίες παρελαύνουν ανάμεσα σε αυτές τις γραμμές μέσω των οποίων εξελίσσεται όχι μονο η οικογενειακή ιστορία αλλά και η ιστορία της Αμερικής (και σε κάποια σημεία και της Ελλάδας). Δεν παύει να σε κερδίζει όμως επαναλαμβάνω, ακριβώς χάρη σε αυτές τις λεπτομέρειες. Κι εκεί που λες ότι δεν χρειάζονταν τόσα χρόνια αφήγησης, το τέλος κλείνει αυτόν ακριβώς τον κύκλο.
Τα γεγονότα τα αφηγείται ο Καλ που πλέον έχει διαπρέψει στο διπλωματικό σώμα και καταφέρνει στη Φρανκφούρτη να βρει μια γυναίκα που θα τον αγαπήσει γι\' αυτό που πραγματικά είναι. Η περιγραφή της ερμαφρόδιτης Καλλιόπης ίσως ξενίσει και θυμώσει κάποιους και το θέμα που διαπραγματεύεται το βιβλίο ίσως φανεί αναρχικό σε πολλούς. Πραγματι είναι ενα διαφορετικό βιβλίο, με πολλά βιολογικά χαρακτηριστικά κι επεξηγήσεις (μεγάλη επιμονη να δοθεί επιστημονική εξήγηση σε αυτήν την ανατομία της) αλλά δεν παύει να σε ταξιδεύει σε έναν κόσμο ολότελα διαφορετικό από το συνηθισμένο. Φοβόμουν ότι θα είναι ένα βιβλίο οικτιρμού και αυτολύπησης (είναι λάθος το σώμα μου αυτό, εγώ είμαι άντρας, και τι θα κάνω, κι ερωτεύτηκα γυναίκα κλπ. κλπ.). Καμία σχέση. Έχουμε ένα πρόβλημα (πρόβλημα;), θα το αντιμετωπίσουμε και θα σταθούμε στα πόδια μας. Στην αρχή με δυσκολία αλλά θα υπάρξει υποστήριξη από το γύρω μας περιβάλλον και κυρίως από τον ίδιο μας τον εαυτό. Ουφ, το τελείωσα....
Πάνος Τουρλής