TO KEIMENO
Έρωτας-θάνατος-τιμή
Η Μπερνάρντα Άλμπα, πενθώντας τον πρόσφατο θάνατο του άντρα της, μετά τους θρήνους κλείνει με σχεδόν θρησκοληπτική αυστηρότητα το σπίτι της στη ζωή.
Οι πέντε κόρες της κάτω απ’ αυτό τον πιεστικό κλοιό – που πρώτη δέχεται η Μπερνάρντα από την εξωτερική πραγματικότητα του τόπου και την επιβάλλει με υποκειμενικά χαρακτηριστικά και στις κόρες της – ανοίγουν έναν αδυσώπητο πόλεμο μεταξύ τους για τον έρωτά τους με τον Πέπε Ρομάνο, σε μια καταθλιπτική ατμόσφαιρα εγκλεισμού από τον ανικανοποίητο αισθησιασμό τους.
H ανακάλυψη της φωτογραφίας του Πέπε στα χέρια μιας μικρότερης κόρης, που θεωρείται μνηστήρας της μεγαλύτερης κόρης, συνταράζει το καθεστώς και η έκρηξη δεν αργεί.
Η Μπερνάρντα, θέλοντας να επιβάλλει την τάξη, παραμονεύει και πυροβολεί τον άνδρα-πειρασμό με το άλογό του.
Η μικρή κόρη, θεωρώντας ότι έχει σκοτωθεί, οδηγείται στην αυτοκτονία.
Η μάνα ωστόσο, παραμένοντας πιστή στο αδυσώπητο χρέος, δίνει την ασκητική εντολή να μη μαθευτεί τίποτα από κανέναν, κλείνοντας με τη φράση: «η μικρή κόρη της Μπερνάρντα Άλμπα πέθανε παρθένα. [...] Σιωπή!» Δήλωση που αποτυπώνει τους όρους αποδοχής της γυναικείας σεξουαλικότητας, από την εκεί αλλά και από τις περισσότερες τότε κοινωνίες, αποτελεί ίσως τον πυρήνα γραφής του έργου του.
Λίγο πολύ η Μπερνάρντα, σύμβολο της μητριαρχίας, ορίζει την τάξη των πραγμάτων με τους απαρασάλευτους κανόνες αιώνων, καθιστώντας το σπίτι της τάφο των ζωντανών.
H METAΦPAΣH
Έχοντας μεταφράσει τον Ματωμένο γάμο και τη Γέρμα, η τριβή με τη λυρική φωνή του Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα με οδήγησε στην πρόκληση να κλείσω την τριλογία με τη μετάφραση της Μπερνάρντα Άλμπα. Έργο που, παρά την αυστηρότερη θεατρική δομή με χαρακτηριστικά ρεαλισμού, μου εντείνει την πεποίθηση ότι πρόκειται πάλι για ένα ποιητικό, εν κρυπτώ, θεατρικό κείμενο. Η ποίηση διατρυπά την «ψυχρή» του δομή και το φορτίζει με πάθος και συγκίνηση.
Συνεπώς τα μεταφραστικά προβλήματα της προσπέλασής του πολλαπλασιάζονται.
Η μεταφραστική μου περιπέτεια, πιστή στο κείμενο για όση αξία έχει αυτό, το διατρέχει με λιτότητα, τόλμη αλλά και σύνεση, προσπαθώντας να δοθεί η υποστασιακή αγωνία του ποιητή πέρα από το εθιμικό υπόβαθρο του κειμένου χωρίς να παραβλέπει την κοινωνική του κριτική. Να δοθεί η ποιητική βιαιότητα μιας ζωής σκοτεινής. Το πάθος της σάρκας και η τραγική μοίρα που χαρακτηρίζει τον Λόρκα εδώ και σε άλλα κείμενά του.
Δοκιμάζω να μεταφέρω τα ειδικά μεγέθη που πλαγιάζουν κάτω από τον στίχο, στις σιωπές και στις παύσεις, μ’ ένα κοίταγμα που γυμνώνει τα επιμέρους, προσεγγίζοντας τον στόχο, τα σύμβολα και τη δυναμική τους.
Πάνος Κυπαρίσσης
Ο Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα γεννήθηκε στις 5 Ιουνίου του 1898. Ο πατέρας του ήταν πλούσιος κτηματίας και η μητέρα του δασκάλα. Από τους πρώτους μήνες της ζωής του υπέστη την ταλαιπωρία σοβαρής ασθένειας, η οποία μάλιστα θα του αφήσει και μια μικρή χωλότητα. Τα παιδικά του χρόνια τα περνάει στον τόπο που γεννήθηκε: στο Φουέντε Βακέρος της Γρανάδας. Ο Λόρκα θα φοιτήσει στο Πανεπιστήμιο της Γρανάδας όπου θα σπουδάσει Φιλοσοφία και Δίκαιο, ενώ παράλληλα παίρνει μαθήματα κιθάρας και πιάνου με δάσκαλο τον Μανουέλ ντε Φάλλια. Το 1918 εγκαθίσταται στη Μαδρίτη. Μένει στη Φοιτητική Εστία και εκεί έχει την ευκαιρία να γνωριστεί με τους Λουίς Μπουνιουέλ, Σαλβαδόρ Νταλί, Μιγέλ Ουναμούνο και άλλους. Το 1920 ανεβαίνει στη Μαδρίτη το έργο του "Τα μάγια της πεταλούδας". Την ίδια χρονιά γράφεται στη Φιλοσοφική Σχολή και την επομένη κυκλοφορεί στη Μαδρίτη η πρώτη του ποιητική συλλογή με τίτλο "Βιβλίο ποιημάτων", ενώ παράλληλα γράφει το "Ποίημα του Κάντε Χόντο". Το 1922 δίνει διάλεξη για το κάντε χόντο (λαϊκό ανδαλουσιάνικο τραγούδι) και οργανώνει μαζί με τον ντε Φάλλια τη "Γιορτή του Κάντε Χόντο". Σε συνεργασία πάλι με τον ντε Φάλλια θα οργανώσει παραστάσεις του "Ανδαλουσιάνικου Κουκλοθέατρου Κατσιπόρα". Το 1925 ο θίασος της Μαργαρίτας Σίργκου ανεβάζει στη Βαρκελώνη το έργο "Μαριάνα Πινέδα" με σκηνικά του Σαλβαδόρ Νταλί. Το 1928 εκδίδει μαζί με φίλους του από τη Γρανάδα το περιοδικό "El Gallo" ("O πετεινός"), όπου και δημοσιεύονται τα μονόπρακτα του "Η παρθένος, ο ναύτης και ο σπουδαστής" και "Ο περίπατος του Μπάστερ Κήτον". Την ίδια χρονιά εκδίδει το πρώτο μέρος του "Ρομανθέρο Χιτάνο" με ποιήματα της περιόδου 1924-1927. Μετά τα ταξίδια του στην Νέα Υόρκη και την Κούβα ο Λόρκα επιστρέφει το 1930 στη Μαδρίτη, όπου ανεβαίνει στο θέατρο Εσπανιόλ το έργο του "Η θαυμαστή μπαλωματού". Μετά την ανακήρυξη της Δημοκρατίας στην Ισπανία, ο Λόρκα εκδίδει το "Ποίημα του Κάντε Χόντο" και το 1932 ιδρύει και διευθύνει, μαζί με τον Εντουάρντο Ουγκάρτε, τον πανεπιστημιακό θίασο "Λα Μπαράκα" ("Η Παράγκα"), ο οποίος περιοδεύει στην ισπανική επαρχία παρουσιάζοντας έργα του κλασικού ισπανικού θεάτρου. Το 1933 ανεβαίνουν στη Μαδρίτη τα έργα "Ματωμένος γάμος" και "Δον Περλιμπλίν", ενώ την επόμενη χρονιά ανεβαίνει στο Τεάτρο Εσπανιόλ η "Γέρμα" με τη Μαργκαρίτα Σίργου. Το θέατρο "Λα Μπαράκα" δίνει παραστάσεις στη Νότια Αμερική, και ο Λόρκα γράφει το "Θρήνο για τον Ιγνάθιο Σάντσεθ Μεχίας". Τον επόμενο χρόνο θα παιχτούν τα έργα του "Η παραστασούλα του Δον Κριστόμπαλ" και "Δόνια Ροζίτα η ανύπαντρη". Το 1936 ο Λόρκα διαβάζει στη Μαδρίτη τη διακήρυξη των ισπανών συγγραφέων κατά του φασισμού, στη διάρκεια τιμητικής εκδήλωσης για τον ποιητή Ραφαέλ Αλμπέρτι και στις 16 Ιουλίου αναχωρεί για τη Γρανάδα. Την επομένη μέρα ξεσπά το πραξικόπημα του Φράνκο και τρεις μέρες αργότερα οι φαλαγγίτες καταλαμβάνουν τη Γρανάδα. Στις 3 Αυγούστου ο κουνιάδος του Λόρκα Μοντεσίνος, σοσιαλιστής δήμαρχος της Γρανάδας, συλλαμβάνεται και εκτελείται. Ο Λόρκα καταφεύγει στο σπίτι ενός φίλου του, του ποιητή Λουίς Ροσάλες, του οποίου τα αδέλφια ήταν φαλαγγίτες. Συλλαμβάνεται τη νύχτα 17 προς 18 Αυγούστου και κρατείται στο Κυβερνείο της Γρανάδας. Στις 19 Αυγούστου τα χαράματα εκτελείται στο χωριό Βιθνάρ.
Δείτε όλα τα βιβλία του συγγραφέα
Ο Πάνος Κυπαρίσσης γεννήθηκε στην Οξυά Ιωαννίνων το 1945. Σπούδασε μαθηματικά και φιλολογία στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας και θέατρο στη Δραματική Σχολή του Θεάτρου Τέχνης-Κάρολος Κουν. Έχει εργαστεί ως ηθοποιός και σκηνοθέτης στο θέατρο, στην τηλεόραση και στον κινηματογράφο, ενώ δίδαξε για μια περίπου δεκαετία φιλολογία και μαθηματικά στη Μέση Εκπαίδευση. Δίδαξε επίσης στη δραματική Σχολή Βεάκη, στη σχολή "Νέο Ελληνικό Θέατρο - Γ. Αρμένη", αλλά και στη Δραματική Σχολή ΄Δήλος΄ της Δ. Χατούπη. Έχει συνεργαστεί με την κρατική τηλεόραση, σκηνοθετώντας περισσότερα από 15 ντοκυμαντέρ και με το Ευρωπαϊκό Πολιτιστικό Κέντρο Δελφών, σκηνοθετώντας την ταινία "Ο Βυζαντινός Καβάφης". Τα ντοκυμαντέρ του "Τζουμέρκα" και "Κατεβαίνοντας στις Ακτές", καθώς και η μικρού μήκους ταινία του "Έωθεν" έχουν συμμετάσχει στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης. Γράφει ποίηση, δοκίμιο και μεταφράζει, ενώ έργα του έχουν αποδοθεί στα Αγγλικά, Γαλλικά, Γερμανικά, Ισπανικά, Ιταλικά, Βουλγαρικά και Τσεχικά. Το 2014 τιμήθηκε με το κρατικό βραβείο ποίησης για το βιβλίο ΄΄Τα τιμαλφή΄΄ και το πρώτο βραβείο του διεθνούς φεστιβάλ Ιεράπετρας για την ταινία ΄΄Γιάννενα του στοχασμού και των θρύλων΄΄. Ασχολείται με τη γλυπτική και τη ζωγραφική και έχει παρουσιάσει έργα του σε ατομικές αλλά και ομαδικές εκθέσεις.
