Αναμφισβήτητα ο Λεσινιτσιώτης Βασίλειος Μπαράς είναι από τις λίγες προσωπικότητες του Βορειοηπειρωτικού Ελληνισμού που άφησε πίσω του ένα συγγραφικό έργο τεράστιας ιστορικής σημασίας. Το βιβλίο του «Το Δέλβινο της Βορείου Ηπείρου και οι γειτονιές του περιοχές» που εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1966 στην Αθήνα αποτελεί, ακόμα σήμερα, εκδοτικό ορόσημο για την ιστορία όλων των περιοχών της Βορείου Ηπείρου ήτοι του Δελβίνου, της Χιμάρας, της Δρόπολης, του Πωγωνίου, της Πρεμετής και της Κορυτσάς. Από νεαρή ηλικία άρχισε να γράφει για την παράδοση, για τα ήθη κι έθιμα, για την ιστορία και τις προσωπικότητες του τόπου μας.

Τα πρώτα δείγματα γραφής του τα βρίσκουμε στην εφημε­ρί­δα «Πύρρος» των Αθηνών, στην οποία άρχισε να αρθρογραφεί από τη νεα­ρή ηλικία των 18 ετών. Το ερευνητικό και συγγραφικό ξεκίνημα του Β. Μπαρά από νεαρή ηλικία, συνέχισε με αμείωτο ενδιαφέρον, για περίπου 60 χρόνια, απ’ οπουδήποτε βρίσκονταν εκείνος, από την ορεινή Λεσινίτσα ως το Δέλβινο και τα χωριά του Βούρκου, από την Χιμάρα έως τη Δρόπο­λη, το Αργυρόκαστρο και το Τεπελένι, από τους Φιλιάτες Θεσπρωτίας έως το Πωγώνι, τη Ζαγοριά και την Πρεμετή ή από την Μοσχόπολη και την Κορυτσά έως και το κλεινόν άστυ των Αθηνών που άφησε την τελευ­ταία του πνοή, ως συνταξιούχος δάσκαλος. Όπου κι αν βρίσκονταν ο σεβαστός αυτός δάσκαλος, το κύριο μέλημά του ήταν η ιστορική έρευνα, το γράψιμο και η δημοσίευση των ερευνών που έκανε ο ίδιος σε βιβλιοθή­κες, σε διάφορα αρχεία, δημόσια ή ιδιωτικά, σε επαφές με τον κόσμο και παντού όπου βρίσκονταν τεκμήρια του ελληνικού πολιτισμού για το τμή­μα της Ηπείρου που, μετά το 1922, επιδικάστηκε στην Αλβανία.

Το αγαπημένο θέμα συγγραφής του ήταν πάντα η ιστορία και η πα­ράδοση της Ηπείρου και ειδικά τα θέματα της ιδιαίτερης πατρίδας του της Βορείου Ηπείρου. Ο Β. Μπαράς, παράλληλα με τον Νικόλαο Μυ­στακίδη και με άλλους Ηπειρώτες του βορείου τμήματος της Ηπείρου, από νωρίς τον περασμένο αιώνα, διαισθάνθηκαν πως με την ίδρυση του αλβανικού Κράτους, η ιστορία αυτού του πανάρχαιου τμήματος του Ελληνικού κόσ­μου πάει να χαθεί ή να αφελληνιστεί. Ήταν αυτό το «σα­ράκι» που, από τα τέλη του 19ου αι. έτρωγε τα σωθικά των δύο αυτών αλλά και πολλών άλλων ιστοριοδιφών και τους ωθούσε στην συλλογή, την καταγραφή και την δη­μοσιοποίηση των ιστορικών τεκμηρίων που αφορούσαν και αφορούν τον Ελληνισμό της Βορείου Ηπείρου.

Διαβάζοντας το γραφόμενα του Βασιλείου Μπαρά με προσοχή, κα­τάλήγει κανείς πως, συνειδητά και αυτοβούλως, είχε τάξει τον εαυτό του στην υπηρεσία της σωτηρίας της ιστορίας του τόπου του. Από το 1905 μέχρι και το 1964 ο Βασίλειος Μπαράς, εξερεύνησε με ζήλο και εντόπισε πληθώρα αρχείων και τεκμηρίων για την ελληνικότητα των περιοχών της Βορείου Ηπείρου. Κάθε έρευνά του τελείωνε πάντα με ένα γραπτό κείμε­νο που o ίδιος προόριζε για τις εφημερίδες της εποχής. Τα κείμενά που δη­μοσιεύτηκαν κατά τη διάρκεια των 60 χρόνων της έρευνάς του ξεπερ­νούν τα 50 σε αριθμό. Το υλικό που είχε συγκεντρώσει από τα νιάτα του, με τις έρευνές του δεν μπόρεσε να το δαμάσει στα γεράματα ώστε να το βάλει ο ίδιος σε μία τάξη προς δημοσίευση. Μια τέτοια εργασία φαίνεται πως ήταν κοπιώδης για το σεβαστό γέροντα των Λεσινιτσιώτικων γραμμά­των. Και έφυγε από τη ζωή με κάποια από τα «υλικά των ερευνών του» να μένουν ως σκόρπιες σελίδες τσουβαλιασμένες σε κούτες και σάκους.

Το 1966, μετά το θάνατό του, τα τρία παιδιά του, βλέποντας τους κόπους του ακούραστου πατέρα τους να μένουν χωρίς να δουν το φως της δημοσιότητας, αποφάσισαν να δώσουν μέρος του υλικού που είχαν μέχρι τότε εντοπίσει, στον φίλο του πατέρα τους και, Διευθυντή, τότε, του Μεσαιωνικού Αρχείου της Ακαδημίας Αθηνών, αείμνηστο Λέανδρο Βρα­νούση. Εκείνος επιμελήθηκε με προσοχή και έκανε την κατάταξη των υλικών που πήρε στα χέρια του, στήνοντας έτσι το βιβλίο «Το Δέλβινο της Βορείου Ηπείρου και οι γειτονικές του περιοχές ήτοι Αργυροκάστρου, Χιμάρας, Πωγωνίου, Φιλιατών, Παραμυθιάς κλπ.» που κάνει σήμερα όλους τους Λεσινιτσιώτες υπερήφανους.

Αν και ο τίτλος του εξωφύλλου στο βιβλίο του Β. Μπαρά έχει με πηχυαία γράμματα μόνο την τοπωνυμία ΔΕΛΒΙΝΟ, από τον παράλλη­λο τίτλο και τους υπότιτλους του εξωφύλλου ο αναγνώστης καταλαβαίνει πως έχει μπροστά του ένα βιβλίο με πλούσιο ιστορικό υλικό για την ευρύ­τερη γεωγραφική περιοχή που διαβιούσε και διαβιεί σήμερα ο Βορειοηπει­ρωτικός Ελληνισμός στην Αλβανία.

Το βιβλίο είναι απαύγασμα πολυετούς εργασίας του ιστοριοδίφη ο οποίος όλη του τη ζωή την είχε αφιερώσει στις έρευνες για την Ήπειρο γε­νικά, τη Βόρειο Ήπειρο ειδικά και, είναι σήμερα το πιο χρήσιμο εργαλείο και για τον ερευνητή της περιοχής του Δελβίνου και για εκείνον του Αργυ­ροκάστρου και για τους Χιμαριώτες και για τους Πρεμετινούς και για τους Πωγωνίσιους, τους Θεσπρωτούς και για όλες τις περιοχές γύρω από το Δέλβινο.

Το βιβλίο περιέχει κείμενα, σχέδια και στατιστικές καθώς και ένα χάρτη στο τέλος, που απεικονίζει τις περιοχές στις οποίες αναφέρονται. Μιλάει για την ιστορία, τις αρχαιότητες, τα εκκλησιαστικά, τα εκπαι­δευ­τικά, τους αγωνιστές, τους προεστούς του κάθε τόπου, τους ιεράρχες και τους επιφανείς άνδρες των περιοχών που αποτυπώνονται στον παράλληλο τίτλο και στους υπότιτλους του εξωφύλλου του.

Το βιβλίο εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1966, δύο χρόνια μετά το θα­νατο του αείμνηστου ιστοριοδίφη, με δαπάνες των υιών του, Φώτη, Γιώ­ργου και Πέτρου Μπαρά. Η πρώτη έκδοση του βιβλίου, έγινε ανάρπαστη από τους Βορειοηπειρώτες, πρόσφυγες τότε στην Ελλάδα. Ήταν ένα βιβλίο περι­ζήτητο για όλους και, όλοι ήθελαν να το καμαρώνουν στη βιβλιοθήκη τους.

Στην ιδιαίτερη πατρίδα του τη Λεσινίτσα, το βιβλίο του Βασιλείου Μπαρά δεν έφτασε πριν το 1990, λόγω της απαγόρευσης και της λογο­κρισίας που ασκούσε τότε το αλβανικό κομμουνιστικό καθεστώς. Μόνον ένα αντίγραφο του βιβλίου αυτού βρίσκονταν τότε στη Εθνική Βιβλιο­θήκη Τιράνων και επιπλέον, δεν επιτρέπονταν η χρήση του σε απλούς αναγνώστες.

Το νέο κύμα Βορειοηπειρωτών μεταναστών που έφτασαν στην Αθή­να μετά την πτώση του σιδηρού παραπετάσματος, το 1990, αν και ήταν «διψασμένοι» για το βιβλίο, δεν είχαν που να το έβρισκαν για να το αγόραζαν. Το 1994, όταν πλέον η ίδρυση της Αδελφότητας Λεσινιτσιω­τών (Άνω & Κάτω Λεσινίτσα) στην Αθήνα είχε πάρει σάρκα και οστά, ο μικρότερος υιός του συγγραφέα, Πέτρος Μπαράς (ένας εκ των εμπνευ­στών και ιδρυτών της εν Αθήναις Αδελφότητας Λεσινιτσιωτών) έδωσε το δικαίωμα ανατύπωσης 50 αντιτύπων με τη μέθοδο της φωτοτυπίας και για λογαριασμό της Αδελφότητας.

Αργότερα, το 1998, για λόγους ένταξης του βιβλίου στη διεθνή σειρά ISBN, οι εκδόσεις Ελίκρανον, με έδρα τότε τους Αγίους Σαράντα, πάντα με τη σύμφωνη γνώμη του αείμνηστου Πέτρου Μπαρά,  ενέταξαν το βι­βλίο στις εκδόσεις τους. Έκτοτε κυκλοφόρησε δεύτερη έκδοση, σε μορφή ανατύπωσης, με ISBN των Αναστατικών εκδόσεων Ελίκρανον, που ελή­φθη από την Εθνική Βιβλιοθήκη Τιράνων (ISBN: 978-99956-727-2-0).

Το 2023, με αίτημα της Αδελφότητας Λεσινιτσιωτών, το βιβλίο κυ­κλοφορεί ξανά από τις εκδόσεις Ελίκρανον, ως τρίτη έκδοση με βελτιω­με­να γραφικά, με προλεγόμενα, με νέα όψη εξωφύλλου και νέο ISBN από τη Εθνική Βιβλιοθήκη Αθηνών (ISBN: 978-960-652-140-9).

Η Εταιρεία Ερευνών Ελίκρανον, σεβόμενη την αγάπη του αειμνή­στου Πέτρου Μπαρά προς την γενέτειρά του Λεσινίτσα, παραχώρησε τα κέρδη της έκδοσης αυτής στην Αδελφότητα Λεσινιτσιωτών (Άνω & Κά­τω Λεσινίτσα) προς επίτευξη των εθνικών στόχων και δραστηριοτήτων της. Κι αυτό όχι μόνο ως υποχρέωση της Αδελφότητας στη μνήμη του συγγραφέα και των υιών του, αλλά και «ως προσφορά στη μακρινή μα­ρτυρική ιδιαίτερη πατρίδα μας τη Λεσινίτσα».

Μετά το 1990 η Εταιρεία Ερευνών Ελίκρανον, ασχολήθηκε ενεργά με την έρευνα και συλλογή του συγγραφικού έργου του Βασιλείου Μπα­ρά. Αποτέλεσμα της πολύχρονης αυτής έρευνας σε διάφορα αρχεία, από το υλικό που έχει συγκεντρωθεί στα Αρχεία Ελίκρανον, είναι έτοιμα προς έκδοση δύο ακόμα βιβλία του. Το ένα είναι με θέμα τα «Αγροτικά κι­νήματα επί Τουρκοκρατίας (1862-1866). Ένα σοβαρό αγροτικό ξεσήκωμα των 5 χωριών του Δελβίνου και 16 των Φιλιατών», ενώ το δεύτερο θα είναι υπό τον τίτλο «Θεσπρωτικές Μελέτες: Περίπατοι στα Πανωχώρια και Κατωχώρια της Μουργκάνας».

Ένα τρίτο στη σειρά βιβλίο του Βασιλείου Μπαρά θα είναι σύντομα έτοιμο και θα συμπεριλαμβάνει όλο το υπόλοιπο υλικό, που έχει συγκε­ντρωθεί μέχρι σήμερα στα Αρχεία Ελίκρανον, με ιστορικές και θρησκευ­τικές αναφορές του Βασ. Μπαρά για τις περιοχές της βόρειας Ηπείρου και της Θεσπρωτίας.

Αθήνα, Ιανουάριος 2023

Ο εκδότης