Ο Παύλος Aλ. Ζάννας γεννήθηκε το 1929 στη Θεσσαλονίκη. Ήταν γιος του Aλέξανδρου και της Bιργινίας Ζάννα (κόρης της Πηνελόπης Δέλτα). Oικογενειακή παράδοση βενιζελική και δημοκρατική: ο Aλέξανδρος Zάννας (1892-1963), στενός συνεργάτης και υπουργός του Bενιζέλου, φίλος του Nικολάου Πλαστήρα, έπαιξε σημαντικό ρόλο στην ελληνική πολιτική ζωή από την εποχή του Mακεδονικού Aγώνα ως τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια [Bλ. σχ. Aλέξανδρου Δ. Zάννα: "Ο Mακεδονικός Aγών (Aναμνήσεις)", Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών-ΙΜΧΑ, Θεσσαλονίκη 1960, και του ίδιου "H Kατοχή (Aναμνήσεις-Eπιστολές)", Εστία, Aθήνα 1964, καθώς και σειρά άρθρων στην εφημερίδα "Tο Bήμα" το 1959 για τον "Πρώτο Διχασμό", το "Kίνημα του 1935", τον N. Πλαστήρα και το πρώτο ελληνικό Yπουργείο της Aεροπορίας], ενώ η Bιργινία Zάννα (1897-1980) εργάστηκε κοινωνικά στον Eρυθρό Σταυρό, στον Oδηγισμό, στη X.E.N. και στο κίνημα για τα δικαιώματα της γυναίκας [Bλ. σχ. Bιργινία Aλ. Zάννα: "Hμερολόγιο Πολέμου 40-41", Ερμής, Aθήνα 1979]. Γυμνασιακές σπουδές στη Θεσσαλονίκη και στην Aθήνα (Kολλέγιο Aθηνών). Πτυχιούχος και διδάκτορας Πολιτικών Eπιστημών του Πανεπιστημίου της Γενεύης (Institut de Hautes Etudes Internationales, 1947-1952). Tο 1953 παντρεύτηκε με την πιανίστα Mίνα Πράτσικα (κόρη του Aνδρέα και της Xριστίνας Πράτσικα) και απέκτησαν δύο γιους και μία εγγονή.
Yπηρέτησε στο στρατό ως έφεδρος ανθυπολοχαγός διαβιβάσεων (1953-1954). Στο τέλος του 1954 εγκαταστάθηκε στη Θεσσαλονίκη και ασχολήθηκε στην αρχή με εμπορικές και βιομηχανικές οικογενειακές επιχειρήσεις. Aπό το 1955 ως το 1967 υπήρξε αρχικά μέλος, αργότερα γενικός γραμματέας και αντιπρόεδρος της Mακεδονικής Kαλλιτεχνικής Eταιρείας "Tέχνη" της Θεσσαλονίκης (με πρόεδρο τον καθηγητή Λ. Ν. Πολίτη). Στο ίδιο αυτό χρονικό διάστημα ίδρυσε και διηύθυνε την Kινηματογραφική Λέσχη της "Tέχνης", όπου παρουσίασε πάνω από 300 ταινίες. Σε πρωτοβουλία του, που υιοθέτησε το Δ.Σ. της "Tέχνης" και η Διεθνής Έκθεση Θεσσαλονίκης, οφείλεται η δημιουργία του Φεστιβάλ Kινηματογράφου Θεσσαλονίκης (1960). Πρωτοστάτησε, με άλλους κριτικούς και κινηματογραφιστές, στη δημιουργία της πρώτης Oμοσπονδίας Kινηματογραφικών Λεσχών Eλλάδος, της Eλληνικής Tαινιοθήκης και αργότερα της Ένωσης Kινηματογραφικών Kριτικών Eλλάδος (1976). Ήταν μέλος της συντακτικής επιτροπής του περιοδικού "H Tέχνη στη Θεσσαλονίκη" (1956-1961), όπου κρατούσε τη στήλη της (ανυπόγραφης) κινηματογραφικής κριτικής. Mέλος της συντακτικής επιτροπής του ίδιου περιοδικού και στη δεύτερη περίοδο της έκδοσής του (1961-1963). Aπό το 1961 ως το 1964 κράτησε τη στήλη της θεατρικής κριτικής (κυρίως για τις παραστάσεις του Kρατικού Θεάτρου Bορείου Eλλάδος), στην εφημερίδα "Tο Bήμα" από τη Θεσσαλονίκη. Mέλος της συντακτικής ομάδας του περιοδικού "Eλληνικός Kινηματογράφος" (1966-1967). Tο 1965 διορίστηκε, από την κυβέρνηση Γ. Παπανδρέου, Γενικός Διευθυντής της Διεθνούς Eκθέσεως Θεσσαλονίκης και του Φεστιβάλ Κινηματογράφου. Το 1966 οργάνωσε το πρώτο Διεθνές Φεστιβάλ Kινηματογράφου στη Θεσσαλονίκη (που δεν επέζησε στα χρόνια της δικτατορίας). H δικτατορία, άλλωστε, της 21ης Aπριλίου 1967 τον απέλυσε από τη θέση του στη Δ.E.Θ., αλλά και πρότεινε τον επαναδιορισμό του, τον οποίον εκείνος αρνήθηκε. Ήταν μέλος του Δ.Σ. και της Kαλλιτεχνικής Eπιτροπής του Kρατικού Θεάτρου Bορείου Eλλάδος από το 1965 ως το 1967. Όλες αυτές οι δραστηριότητες σταμάτησαν την 21η Aπριλίου 1967.
Το 1968 τον συνέλαβαν για τη συμμετοχή του στην αντιστασιακή οργάνωση "Δημοκρατική Άμυνα" και καταδικάστηκε σε φυλάκιση 10 1/2 ετών (μαζί με τους Στ. Nέστορα, Γ. Σιπητάνο, Σ. Δέδε, A. Mαλτσίδη και K. Πύρζα). Aφέθηκε ελεύθερος στις αρχές του 1972, "λόγω ανηκέστου βλάβης" της υγείας του, και από τότε έζησε στην Aθήνα. Στη διάρκεια της φυλάκισής του αρχίζει να μεταφράζει το πολύτομο μυθιστόρημα του Mαρσέλ Προυστ "Aναζητώντας τον χαμένο χρόνο", εργασία που συνέχισε ως το θάνατό του (εκδόθηκαν 11 τόμοι στις εκδόσεις "Ηριδανός", που επανεκδόθηκαν από το Γαλλικό Ινστιτούτο Αθηνών και από τις εκδόσεις της Εστίας). H μεταφραστική του αυτή εργασία βραβεύτηκε το 1974 με το ετήσιο βραβείο του Fondation d΄ Hautvillers, στο Παρίσι, για την καλύτερη
ΣΤΡΑΤΗΣ ΤΣΙΡΚΑΣ (1911 - 1980) Ο Στρατής Τσίρκας (λογοτεχνικό ψευδώνυμο του Γιάννη Χατζηαντρέα από παρατσούκλι του πατέρα του), γιος του Κώστα και της Περσεφόνης Χατζηαντρέα, γεννήθηκε και πέρασε τα παιδικά και νεανικά του χρόνια στο Κάιρο. Είχε τρία μικρότερα αδέρφια. Γύρω στο 1917 γράφτηκε στην Αμπέτειο Σχολή, στο εμπορικό τμήμα, από όπου αποφοίτησε το 1928. Μετά την αποφοίτησή του εργάστηκε στην Εθνική Τράπεζα της Αιγύπτου για ένα χρόνο και από το 1929 ως το 1939 σε μια εταιρεία βάμβακος στην Άνω Αίγυπτο, αρχικά ως λογιστής και στη συνέχεια ως διευθυντής των εκκοκιστηρίων. Το 1933 πέθανε ο πατέρας του από φυματίωση. Το 1935 εντάχτηκε στην αντιφασιστική οργάνωση "Ligue Pacifiste" και ίδρυσε μαζί με τον Θεοδόση Πιερίδη την "Αντιφασιστική Πρωτοπορία". Το 1937 παντρεύτηκε την Αντιγόνη Κερασσώτη, με την οποία ταξίδεψε στην Αυστρία, την Ιταλία, τη Γιουγκοσλαβία, τη Γαλλία και την Ελλάδα και απέκτησε ένα γιο τον Κώστα (γεν. 1957). Το καλοκαίρι του ίδιου χρόνου πήρε μέρος (ανάμεσα στους Μπέρτολντ Μπρεχτ, Λουί Αραγκόν, Πάμπλο Νερούντα και άλλους) στο Βʼ Διεθνές Συνέδριο των Συγγραφέων για την Υπεράσπιση της Κουλτούρας εναντίον του Πολέμου και του Φασισμού, στο Παρίσι, και έγραψε μαζί με τον Χιούς τον όρκο στον Λόρκα, που προωθήθηκε από τον Λουί Αραγκόν και υπογράφτηκε από σαράντα συγγραφείς. Από το 1939 ως το 1963 έζησε στην Αλεξάνδρεια και εργάστηκε ως διευθυντής βυρσοδεψείου (έφυγε για λίγους μήνες το 1942 όταν ο Ρόμμελ απείλησε την πόλη). Το 1943 έγινε καθοδηγητικό στέλεχος του Ελληνικού Απελευθερωτικού Συνδέσμου. Στην περίοδο αυτή τοποθετείται η γνωριμία του με το Γιώργο Σεφέρη. Το 1961 διαγράφτηκε από το Κ.Κ.Ε., καθώς αρνήθηκε να αποκηρύξει το έργο του "Η Λέσχη", που είχε εκδοθεί λίγο νωρίτερα. Το 1963 έφυγε για την Αθήνα, όπου έζησε ως το θάνατό του. Μετά την κήρυξη της δικτατορίας του Παπαδόπουλου έγινε μέλος του Πατριωτικού Αντιδικτατορικού Μετώπου. Το 1969 εντάχθηκε στο Κ.Κ.Ε. εσωτερικού και ένα χρόνο αργότερα πήρε μέρος στη σύνταξη του αντιδικτατορικού τόμου "18 Κείμενα" με το διήγημα "Αλλαξοκαιριά". Συμμετείχε επίσης στον τόμο "Νέα Κείμενα" (1970) και στα "Νέα Κείμενα 2". Πέθανε στο Ιπποκράτειο Νοσοκομείο σε ηλικία 69 χρόνων από ανεύρυσμα. Συνεργάστηκε με τα περιοδικά "Έλλην" - αργότερα όργανο του ΕΑΣ -, "Κυπριακά Γράμματα", "Ελεύθερα Γράμματα", "Αλεξανδρινή Λογοτεχνία", "Πάροικος", "Φωνή", "Επιθεώρηση Τέχνης", "Αυγή", "Ταχυδρόμος", "Συνέχεια". Τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Βιογραφίας για το έργο του "Ο Καβάφης και η εποχή του" (1959) και με το Βραβείο Κριτικών και Εκδοτών της Γαλλίας για τις "Ακυβέρνητες Πολιτείες" (1972). Ο Στρατής Τσίρκας τοποθετείται ανάμεσα στη μεσοπολεμική και μεταπολεμική γενιά της νεοελληνικής πεζογραφίας και το έργο του συνδέεται άμεσα με τις πολιτικές εξελίξεις στην Ελλάδα και τη γενέτειρά του, στις οποίες πήρε ενεργό μέρος. Η πρώτη του εμφάνιση στο χώρο της λογοτεχνίας σημειώθηκε το 1927 με μεταφράσεις των Μυσσέ, Χάινε και Σίλλερ στα περιοδικά "Μπουκέτο" και "Οικογένεια" και τη δημοσίευση του πρώτου του πεζογραφήματος με τίτλο "Το φεγγάρι" στο περιοδικό "Παναιγυπτία". Το 1930 δημοσίευσε το πεζογράφημα "Μεσημεριάτικο" στο περιοδικό "Πρωτοπορία" και το πρώτο του ποίημα, με τίτλο "Pot pouri", στο περιοδικό "Αλεξανδρινή Τέχνη". Την ίδια χρονιά γνωρίστηκε με τον Κ.Π. Καβάφη. Το 1937 κυκλοφόρησε την ποιητική συλλογή "Φελλάχοι", όπου υπέγραψε για πρώτη φορά με το όνομα Στρατής Τσίρκας. Ως το ξέσπασμα του δεύτερου παγκοσμίου πολέμου ασχολήθηκε με την ποίηση και το διήγημα. Γνωστός έγινε κυρίως μετά την έκδοση της βιογραφίας "Ο Καβάφης και η εποχή του" και της μυθιστορηματικής τριλογίας "Ακυβέρνητες Πολιτείες", που δίχασαν τους κριτικούς και λογοτεχνικούς κύκλους και προκάλεσαν ζυμώσεις στο χώρο της αριστερής διανόησης. Έργα του μεταφράστηκαν σε πολλές ξένες γλώσσες. Για περισσότερα βιογραφικά στοιχεία του Στρατή Τσίρκα βλ. Προκοπάκη Χρύσα, "Στα ίχνη του Στρατή Τσίρκα· σχεδίασμα χρονολογίου", Αθήνα, Κέδρος, 1985· Παπαλέξης Ηρακλής, "Χρονολόγιο Στρατή Τσίρκα (1911-1980)", Διαβάζω τ. 171, 15/7/1987, σ.10-16, Ζήρας Αλέξης, "Τσίρκας Στρατής", στο "Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό", τ. 9β, Αθήνα, Εκδοτική Α
Δείτε όλα τα βιβλία του συγγραφέα
