Σε ηλικία 46 ετών τυφλώθηκε λόγω της υπερεντατικής μελέτης και
έκτοτε υπαγόρευε τα έργα του. Το 1660 κατέρρευσαν οι ‘Κοινοβουλευτικοί’
υπέρ των οποίων συνηγορούσε και παλινορθώθηκαν οι Στιούαρτς
στο θρόνο της Αγγλίας. Ο Μίλτον αναγκάστηκε να αποσυρθεί από τα
κοινά ενώ εν τω μεταξύ παντρεύτηκε για τρίτη φορά, μια γυναίκα κατά
31 χρόνια νεώτερή του. Το 1667 κυκλοφορεί την αποκορύφωση του λογοτεχνικού
του τάλαντου, τον Απολεσθέντα Παράδεισο (Paradise Lost)
όπου περιγράφει την πτώση των Πρωτόπλαστων και την έξωσή τους από
τον Παράδεισο, έπος σε δώδεκα βιβλία και σε στίχο ιαμβικό ανομοιοκατάληκτο.
Πρόκειται για το έργο το οποίο του πρόσφερε μια θέση στο
πάνθεον της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Εν συνεχεία, κυκλοφόρησε στις
29 Μαϊου 1671 ένα ακόμη υψηλής ποιότητας έπος, τον Ανακτηθέντα Πα-
ράδεισο (Paradise Regained) σε τέσσερα τώρα βιβλία. Στην ίδια έκδοση
συμπεριλαμβανόταν και ο Σαμψών Αγωνιζόμενος (Samson Agonistes),
και πάλι έμμετρο, ένα ακόμη κορυφαίο δημιούργημά του, με το οποίο θα
ασχοληθούμε στο παρόν βιβλίο. Για την ακρίβεια ο ίδιος το χαρακτηρίζει
ως closet drama, δηλαδή ως δράμα, θεατρικό έργο το οποίο προορίζεται
κυρίως για ανάγνωση.
Ολοκληρώνοντας τη σύντομη βιογραφία του συγγραφέα μας, οφείλουμε
να τονίσουμε τη βαθιά θρησκευτική του πίστη στον Τριαδικό Θεό,
με τις προτεσταντικές ιδέες του βέβαια. Ασχέτως τώρα αν κανείς συμφωνεί
ή διαφωνεί με αυτές, ο Τζον Μίλτον επέδειξε στα λογοτεχνικά του
έργα έντονο και αγνό συναίσθημα για τον Θεάνθρωπο.
Τέλος, το έργο του Άγγλου ποιητή είναι συγκερασμός και απότοκο
δύο κινημάτων, της Αναγέννησης, αφενός, και της Παλινόρθωσης της
βασιλείας στην Αγγλία, αφετέρου, με την ατομοκεντρική αντίληψη του
Χριστιανισμού που επέφερε. Και μπορεί κάλλιστα ο Σαμψών Αγωνιζόμε-
νος να ενταχθεί στα πλαίσια του Χριστιανικού Αναγεννησιακού Ουμανισμού.
ΣΑΜΨΩΝ ΑΓΩΝΙΖΟΜΕΝΟΣ
SAMSON AGONISTES:
ΣΑΜΨΩΝ ΑΓΩΝΙΣΤΗΣ ή ΑΓΩΝΙΖΟΜΕΝΟΣ;
Στην παρούσα ενότητα χρειάζεται να τονίσουμε ότι μέχρι στιγμής το
υπό μελέτη έργο είναι γνωστό στην Ελλάδα ως Σαμψών Αγωνιστής, κατά
πιστή μεταφορά της Αγγλικής – δανεισμένης από τα Ελληνικά – φράσης.
Χωρίς καμιά διάθεση για κατάκριση και απόρριψη της καθιερωμένης μετάφρασης
του τίτλου, προτιμούμε προσωπικά το Σαμψών Αγωνιζόμενος
το οποίο φρονούμε πως προσεγγίζει περισσότερο τον αγώνα που διεξάγει
ο ήρωάς του έργου, αγώνα τόσο εσωτερικού (πάσχοντας που ενέδωσε
στη Δαλιδά και παρέβηκε τον όρκο του επιδεικνύοντας ευκολοπιστία)
όσο και εξωτερικού (εναντίον των Φιλισταίων, εχθρών της πατρίδας
του). Ο Μίλτον ήθελε να γράψει όπως εξηγεί στο κείμενο που ο ίδιος παρέθεσε
στην αρχή του έργου του ένα έργο κατά τα πρότυπα της αρχαίας
Ελληνικής τραγωδίας. Το έργο του αυτό ίσως θυμίζει λίγο τον Προμηθέα
Δεσμώτη του Αισχύλου, όπου εκεί ο ήρωας έρχεται αντιμέτωπος με
την τυραννία του Δία, ενώ ο Σαμψών με την τυραννία των Φιλισταίων,
εχθρών τότε του Ισραήλ.
ΣΑΜΨΩΝ ΤΗΣ ΠΑΛΑΙΑΣ ΔΙΑΘΗΚΗΣ
ΚΑΙ ΣΑΜΨΩΝ ΑΓΩΝΙΖΟΜΕΝΟΣ
Η ιστορία του Σαμψών είναι λίγο πολύ γνωστή και παρατίθεται στο
βιβλίο Κριταί της Παλαιάς Διαθήκης (κεφ. 13-16). Οι Κριτές ήταν στρατιωτικοί
ή πολιτικοί ηγέτες των δώδεκα φυλών του Ισραήλ πριν εγκαθιδρυθεί
η μοναρχία με πρώτο βασιλιά τον Σαούλ. Ο Σαμψών ήταν κριτής του
Ισραήλ, η δύναμη του οποίου εδραζόταν κατά θαυματουργικό τρόπο στα
μαλλιά του. Η γέννησή του προαναγγέλθηκε στη στείρα μητέρα του από
άγγελο του Θεού ο οποίος της εξήγησε πως το παιδί θα είναι Ναζαρηνός,
αφιερωμένος δηλαδή στον Θεό απ’ την κοιλιά της μάνας του. Εκείνη την
εποχή οι Φιλισταίοι ήταν επικυρίαρχοι του Ισραήλ καταπιέζοντας το λαό
του Σαμψών.