Η αναγνώριση των αγώνων και των αγωνιστών του έθνους αποτελεί διαχρονικό ζητούμενο για κάθε κράτος. Στην Ελλάδα το ζήτημα αυτό απασχόλησε ιδιαίτερα τη νομοθετική εξουσία, λόγω του τρόπου με τον οποίο συγκροτήθηκε και επεκτάθηκε ως κράτος. Ο επαναστατικός στρατός μας ήταν στρατός άτακτων πολεμιστών, που έπρεπε εκ των υστέρων να καταμετρηθεί, να αξιολογηθεί και να επιβραβευτεί ηθικά και υλικά από ένα κράτος χειμαζόμενο από μύριες δυσχέρειες. Η διαδικασία της γραφειοκρατικής αυτής αναγνώρισης αποτέλεσε το πρότυπο για γενεές αγωνιστών που ακολούθησαν κατά τον 19ο και τον 20ό αιώνα. Ο λόγος ήταν πως σε όλους τους πολεμικούς αγώνες του ελληνικού έθνους οι άτακτοι, οι άνδρες δηλαδή των ένοπλων ανταρτικών ομάδων, διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο και εν τέλει απέκτησαν αίγλη δυσανάλογη των πραγματικών επιχειρησιακών επιτευγμάτων τους. Το 1821 είχε θέσει το πρότυπο του ιδανικού αγώνα, το οποίο αν και ξέφευγε από τα καθιερωμένα καθήκοντα των τακτικών ενόπλων δυνάμεων, δεν μπορούσε να παραβλεφθεί από την οργανωμένη πολιτεία. Το αντίθετο μάλιστα, η τυχόν παράβλεψη ή καθυστέρηση της αναγνώρισης θα αποτελούσε συλλογική ντροπή, συγκρινόμενη με την ανιδιοτέλεια των εθελοντών πολεμιστών.
Όμως το 1821 έθεσε ακόμη ένα `πρότυπο`, αυτό της μεροληψίας, της παραγνώρισης, της αδικίας και της γραφειοκρατικής ταλαιπωρίας, αδυναμίες που θεωρήθηκαν δεδομένες σε κάθε χρονική περίοδο αναγνώρισης εθνικών αγωνιστών. Ανασκοπώντας το παρελθόν με σχετική ψυχραιμία, μπορούμε σήμερα να δεχτούμε πως τέτοιου είδους νομοθετικές διαδικασίες και ρυθμίσεις δεν ήταν δυνατό να είναι απλές, λόγω της κλίμακας και της φύσης τους, ειδικά μάλιστα όταν αφορούσαν οικονομική αποκατάσταση. Μπορούμε επίσης να δεχτούμε πως η τεράστια συμβολική σημασία των αγώνων αυτών για την Ελλάδα κατέστησε την αναγνώρισή τους διαχρονικό αντικείμενο πολιτικής διαχείρισης με πολλές προεκτάσεις.
Τις δύο αυτές παραδοχές εξετάζει διεξοδικά ο ανά χείρας τόμος, προϊόν εξαντλητικής μελέτης πηγών, εστιάζοντας σε τρεις κεφαλαιώδους σημασίας τομές της ελληνικής πολεμικής ιστορίας, τον Αγώνα της Ανεξαρτησίας, το Μακεδονικό Αγώνα και την Εθνική Αντίσταση, που βασίστηκαν αποκλειστικά στη συμμετοχή εθελοντών και ανέδειξαν σχεδόν το σύνολο των επίσημα τιμώμενων εθνικών ηρώων. Πιστεύουμε ότι πλέον μας χωρίζει χρονική απόσταση ασφαλείας μιας ολόκληρης γενιάς, ακόμη και από την τελευταία φάση των αναγνωρίσεων της Αντίστασης, γεγονός που επιτρέπει να αποτιμήσουμε ψύχραιμα τις διαδικασίες αυτές αλλά και τους συναφείς πολιτικούς διάλογους που αναπτύχθηκαν. Αποτελούν σημαντικό, ίσως το σημαντικότερο, μέρος της λεγόμενης `δημόσιας ιστορίας` (public history), καθώς συνδέονται με τους βασικούς χρονικούς κύκλους νοηματοδότησης του εθνικού μας βίου, που αφορούν μεγάλες τομές της πολιτικής μας ιστορίας, και εν τέλει καθορίζουν την κλίμακα των ιδανικών μας.

[Απόσπασμα από το κείμενο στο οπισθόφυλλο της έκδοσης]