Κατά τη γνώμη μου, το πιο σημαντικό σε έναν συγγραφέα είναι να δώσει ένα δικό του στίγμα μέσα από τα έργα του, κάτι που με απλά λόγια σημαίνει πως όταν διαβάσεις 1-2 σελίδες ενός βιβλίου του χωρίς να ξέρεις ποιος το έγραψε να λες «αυτό πρέπει να το έχει γράψει ο τάδε». Αυτό είναι εξαιρετικά δύσκολο, θέλει αφοσίωση, πείσμα, μεράκι και φυσικά, πολύ μεγάλη ικανότητα. Όσοι όμως το κατάφεραν, έκαναν τη διαφορά στη λογοτεχνία διαχρονικά και για πάντα.
Από την Άρτεμις λοιπόν, στη συνέχεια μέσα από την Μαργαρίτα, την Λευκή και την Αυγή, και τώρα με τον Μιχάλη, τολμώ να πω ότι η Μαρίνα έχει κάνει σημαντικά βήματα προς αυτή την κατεύθυνση. Μπορεί βέβαια τρία βιβλία να θεωρούνται από κάποιους λίγα για να δώσουν αυτό το στίγμα σε έναν συγγραφέα, ωστόσο πιστεύω ότι αυτό δεν είναι θέσφατο, με την έννοια ότι εάν όχι απλά διαβάσεις, αλλά μελετήσεις τα 3 αυτά βιβλία με προσοχή, θα εντοπίσεις τα πρώτα βασικά χαρακτηριστικά που οδηγούν στο παραπάνω συμπέρασμα: ναι, η Μαρίνα έχει ένα δικό της στίγμα, που δεν κουράζει το μυαλό με απέριττες λεπτομέρειες, ανούσιες περιγραφές που γίνονται για να γίνονται. Το κείμενο και στο «Ως που να πεις την άλφαβήτα» ρέει κινηματογραφικά, και ήταν στιγμές που αισθάνθηκα ότι οι λέξεις της έβγαιναν από το βιβλίο και αγκάλιαζαν το σώμα και την ψυχή μου. Ο Μιχάλης κρύβει κάτι από τον εαυτό μου, πολλές φορές οι σκέψεις του ήταν σκέψεις μου… Διάβαζα το βιβλίο και ξεκουραζόμουν και στην ψυχή και στο σώμα… Και την ξεκούραση ψυχής την έχουμε όλοι μας ανάγκη.
Την ίδια στιγμή, το κείμενο ήταν και λογοτεχνικό – ναι, το πιστεύω. Η πλοκή και ο τρόπος που η Μαρίνα χτίζει σελίδα-σελίδα τον χαρακτήρα, τα βιώματα, τα ερεθίσματα και τη μάχη που γίνεται στην ψυχή του Μιχάλη έχουν έναν μοναδικό τρόπο να «παντρεύουν» την κινηματογραφική ροή με την λογοτεχνική αξία. Έχω διαβάσει εκατοντάδες βιβλία Ελλήνων και ξένων συγγραφέων και δεν έχω συναντήσει εύκολα αυτόν τον συνδυασμό.
Δεν ήθελα να σταματήσω το διάβασμα, ήθελα να το διαβάσω με μια ανάσα…. Κάθε σελίδα του μετέτρεπε τον Μιχάλη σε.. Δημήτρη! Σε βαθμό που με… «τρόμαζε»!
Την ίδια στιγμή ο Μιχάλης – όπως και οι ήρωες των άλλων βιβλίων της– είναι άνθρωποι καθημερινοί, όχι εξεζητημένοι, άνθρωποι της «διπλανής πόρτας» όπως έχει επικρατήσει να λέγονται. Κι αυτό είναι ένα ακόμα ατού για το βιβλίο, με την έννοια ότι αποδεικνύει πως οι άνθρωποι της διπλανής πόρτας δεν είναι απαραίτητα «ρηχοί»…
Παρά τις ομοιότητες όμως, το «Ως που να πεις την άλφαβήτα» κατά τη γνώμη μου αποτελεί ένα πολύ μεγάλο βήμα «ωρίμανσης» της γραφής της Μαρίνας. Σαφώς πιο «βαθύ» από τα προηγούμενα, το κείμενο εδώ οδηγεί και τον ίδιο τον συνειδητοποιημένο αναγνώστη στην «ωρίμανση». Υπέροχο συναίσθημα πραγματικά…
«Προσπάθησα» να βρω αρνητικά. Λόγω τιμής δεν βρήκα. Και δύσκολα κάποιος έμπειρος του βιβλίου θα βρει κάτι αρνητικό, με την προϋπόθεση ότι έχει καταλάβει την φυσιογνωμία του και τα μηνύματα που θέλει να περάσει. Ναι, δεν είναι κείμενο Καζαντζάκη, δεν είναι κείμενο Κοσμά Πολίτη, ισορροπεί όμως διαρκώς μεταξύ Γρ. Ξενόπουλου και Μ. Καραγάτση. Εν κατακλείδι είναι ένα βιβλίο που διαβάζοντάς το η αίσθηση της ψυχικής αναγέννησης δεν ήταν υπερβολή να πούμε ότι είναι διάχυτη. Τουλάχιστον στον συνειδητοποιημένο αναγνώστη.
