«[...] η χώρα αυτή που λέγεται Ιταλία (και που σχεδόν οπουδήποτε και αν την κοιτάξεις, δείχνει να κάμπτεται από το βάρος της τεράστιας πολιτιστικής της κληρονομιάς) πέρασε από δοκιμασίες απίστευτες, πριν καταπλήξει τον κόσμο με την Αναγέννηση των Ανθρώπων [...] Η προϋπόθεση της αναγέν-νησης είναι η ικανότητα να αναπτυχθείς μέσα από τις συμφορές»(απόσπασμα από το βιβλίο)

Ο επιφανέστερος των Ελλήνων βυζαντινολόγων Τηλέμαχος Λουγγής χαρίζει στο αναγνωστικό κοινό άλλη μια εμπνευσμένη και πολύτιμη ιστορική μελέτη.

Η «Μεσαιωνική ιστορία της Ιταλίας 400 – 1125 μ.Χ, από ιταλοελληνικά κείμενα» είναι μία σειρά συνεκτικών πανεπιστημιακών διαλέξεων για την ιστορική διαδρομή της Ιταλίας του πρώιμου Μεσαίωνα. Μια πρωτότυπη και πρωτοφανέρωτη στην ελληνική βιβλιογραφία μελέτη. Με πηγή αυθεντικά ιταλοελληνικά κείμενα και ντοκουμέντα. Με όπλο την ισχύ και την ακρίβεια της διαλεκτικής υλιστικής προσέγγισης. Και, ασφαλώς, με όχημα το γνωστό γλαφυρό αφηγηματικό ύφος του συγγραφέα.

Η γεμάτη παλινωδίες μετάβαση στη φεουδαρχία, ο μετεωρισμός μεταξύ Δύσης και Ανατολής, ο ρόλος του παπισμού, οι ουσιώδεις όσο και ιδιότυπες μεταβολές στο σώμα της ιταλικής κοινωνίας, η τρικυμιώδης και αντιφατική πορεία μέσα από τη στενωπό της σύγκρουσης και, συχνότατα, της μεσαιωνικής βαρβαρότητας, όλα όσα έμελλε να αποτελέσουν το πρώιμο λίκνο της μεγαλειώδους Αναγεννησιακής αποκάλυψης λίγους αιώνες αργότερα.

Μια άρτια επιστημονική πραγματεία, ικανή να θέλξει τόσο τον ιστοριοδίφη όσο και τον αμύητο αναγνώστη.