Το να διακρίνουμε ανάμεσα στο σύννομο και το παράνομο είναι σχετικά απλό. Ως κριτήριο χρησιμοποιούμε βασικά ό,τι ορίζεται στους κανόνες της έννομης τάξης. Πώς όμως μπορεί να εκτιμηθεί αν οι κανόνες αυτοί είναι δίκαιοι ή όχι; Μπορούμε να κάνουμε λόγο για άδικη έννομη τάξη; Το πώς μπορούμε να διακρίνουμε γενικά ανάμεσα στο δίκαιο ή το άδικο προϋποθέτει κάποια ιδέα δικαιοσύνης. Ως δικαιοσύνη νοείται χονδρικά ό,τι αναφέρεται στις κανονιστικές αρχές καλής έννομης τάξης και συνάμα δίκαιης κοινωνίας. Ποιες είναι οι κορυφαίες από τις αρχές αυτές; Διαισθητικά οι άνθρωποι της ώριμης αστικής κοινωνίας θα απαντούσαμε πάνω κάτω: η ελευθερία, η ισότητα, η αλληλεγγύη. Μπορούμε άραγε να αιτιολογήσουμε την αξία τέτοιων αρχών στην κοινωνική συνύπαρξη με κάποιον τρόπο φιλοσοφικά δεσμευτικό; Καταφατική απάντηση μπορεί να δοθεί, εφόσον δεχθούμε ότι υπάρχει δυνατότητα αλήθειας και ορθότητας στα ζητήματα του πρακτέου, παρά τη ρευστότητα των αντιλήψεων ως προς αυτά. Η κριτική θεωρία δικαιοσύνης υποστηρίζει ότι μπορούμε κι οφείλουμε να σκεφθούμε τέτοιες αρχές με τα μέσα του ορθού Λόγου, στην προοπτική προόδου για το ανθρώπινο γένος. Τέτοια θεμελίωση είναι κριτική, διότι θέτει η ίδια τις προϋποθέσεις για ίση ελευθερία των ανθρώπων. Η θεώρηση που απαιτείται προς τούτο θα είναι υποχρεωτικά συστηματική και συνθετική, όχι απλή περιδιάβαση στην ιστορία των φιλοσοφικών ιδεών. Για κάτι τέτοιο γίνεται επιτακτικό η πρακτική φιλοσοφία να έλθει σε γόνιμη επαφή με τις επιστήμες του ανθρώπου. Για την κατανόηση του κόσμου αναφοράς των αρχών δικαιοσύνης απαιτείται ιδίως η κριτική φιλοσοφία να αξιοποιήσει την κριτική της πολιτικής οικονομίας. Διότι το αίτημα για ίση ελευθερία είναι αξεχώριστο από τη δημιουργία ουσιαστικών όρων χειραφέτησης στην ιστορική πραγματικότητα.
[Απόσπασμα από το κείμενο στο οπισθόφυλλο της έκδοσης]
Ο Μιχάλης Σπουρδαλάκης γεννήθηκε το 1954 και σπούδασε δημόσιο δίκαιο και πολιτική επιστήμη στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Συνέχισε τις σπουδές του στον Καναδά όπου και δίδαξε σε πανεπιστήμια του Οντάριο και του Κεμπέκ. Από το 1991 διδάσκει πολιτική κοινωνιολογία στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης του Πανεπιστημίου Αθηνών. Τα τρέχοντα ερευνητικά του ενδιαφέροντα στρέφονται γύρω από ζητήματα της θεωρίας των πολιτικών κομμάτων, ελληνικής πολιτικής, θεωριών του κράτους, ευρωπαϊκής αριστεράς καθώς και μιας σειράς ζητημάτων που προκύπτουν ως αποτέλεσμα των μετασχηματισμών που σημειώνονται στο πρότυπο κοινωνικής οργάνωσης. Είναι μέλος της συντακτικής επιτροπής της Ελληνικής Επιθεώρησης Πολιτικής Επιστήμης και μέλος της συντακτικής ομάδας του Socialist Register (London, Merlin Press).
Ο Κωνσταντίνος Σταμάτης είναι καθηγητής στη Σχολή Νομικών και Οικονομικών Επιστημών, Τμήμα Νομικής, Τομέας Ιστορίας, Φιλοσοφίας και Μεθοδολογίας του Δικαίου του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.
Δείτε όλα τα βιβλία του συγγραφέα