κ.ά. (Επιμέλεια)

Αλέξανδρος Κοτζιάς (Επιμέλεια)

Αλέξανδρος Κοτζιάς (1926-1992). Ο Αλέξανδρος Κοτζιάς γεννήθηκε στην Αθήνα, δεύτερος γιος του Παναγιώτη Κοτζιά από τη Δημητσάνα και της Ξένης το γένος Αλεξανδροπούλου από τη Χαλκίδα. Η οικογένειά του ήταν εύπορη, καταστράφηκε όμως οικονομικά κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής, καθώς είχε προηγηθεί και ο θάνατος του πατέρα ήδη από το 1936. Ο Αλέξανδρος σπούδασε νομική στο Πανεπιστήμιο Αθηνών από το 1943 ως το 1947 δεν αποφοίτησε όμως, καθώς το αντικείμενο δε τον ενδιέφερε. Κατά τη διάρκεια του εμφυλίου προσβλήθηκε από φυματίωση και το πατρικό του σπίτι λεηλατήθηκε και πυρπολήθηκε. Κατά τη διάρκεια της στρατιωτικής του θητείας (1948-1952) επισκέφτηκε πολλά μέρη της Ελλάδας και από το 1950 ως το 1956 στράφηκε μαζί με το μεγαλύτερο αδερφό του Κώστα στις οικοδομικές επιχειρήσεις. Στο χώρο της λογοτεχνίας πρωτοεμφανίστηκε το 1943 με τη δημοσίευση ενός διηγήματος στο περιοδικό Μαθητικά Γράμματα και πιο επίσημα δέκα χρόνια αργότερα με δημοσιεύσεις μεταφράσεων και μυθιστορημάτων, ενώ παράλληλα ασχολήθηκε επαγγελματικά με τη δημοσιογραφία και τη λογοτεχνική κριτική (1956-1982). Κατά τη διάρκεια της δικτατορίας του Παπαδόπουλου συμμετείχε σε αντιστασιακές οργανώσεις και συνεργάστηκε στις εκδόσεις 18 Κείμενα, Νέα ΚείμεναΙ, Νέα ΚείμεναΙΙ και στο περιοδικό Συνέχεια. Συνεργάστηκε με τις εφημερίδες Μεσημβρινή και το Βήμα και από το 1975 ως το 1982 ανέλαβε την επιμέλεια της έκδοσης της Καθημερινής Φιλολογική Καθημερινή. Εργάστηκε επίσης ως διευθυντής του γραφείου Τύπου της ελληνικής πρεσβείας του Λονδίνου και ως διευθυντής και ειδικός σύμβουλος της Γενικής Γραμματείας Τύπου και Πληροφοριών. Παντρεύτηκε την Ελένη Αποστόλου με την οποία απέκτησε δυο παιδιά. Υπήρξε ιδρυτικό μέλος της Εταιρείας Συγγραφέων, αντιπρόεδρος (1982-1984) και σύμβουλός της (1986). Τιμήθηκε με το Α΄ Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος (1987 για το έργο του Φανταστική περιπέτεια). Το έργο του Αλέξανδρου Κοτζιά τοποθετείται στο χώρο της μεταπολεμικής ελληνικής πεζογραφίας. Στα μυθιστορήματά του κυριαρχεί ο πολιτικός και κοινωνικός προβληματισμός γύρω από τη νεώτερη ελληνική ιστορία από τη γερμανική κατοχή και τον εμφύλιο ως την πτώση της δικτατορίας του Παπαδόπουλου και τις μέρες μας. Για περισσότερα βιογραφικά στοιχεία του Αλέξανδρου Κοτζιά βλ. Γιαλουράκης Μανώλης, «Κοτζιάς Αλέξανδρος», Μεγάλη Εγκυκλοπαίδεια της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας 9. Αθήνα, Χάρη Πάτση, χ.χ., Ζήρας Αλεξ., «Κοτζιάς Αλέξανδρος», Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό5. Αθήνα, Εκδοτική Αθηνών, 1986 και Ζάννας Π.Α., «Αλέξανδρος Κοτζιάς», Η μεταπολεμική πεζογραφία · Από τον πόλεμο του ʼ40 ως τη δικτατορία του ʼ67Δ΄, σ.142-223. Αθήνα, Σοκόλης, 1988. (Πηγή: Αρχείο Ελλήνων Λογοτεχνών, Ε.ΚΕ.ΒΙ.).

Χριστόφορος Μηλιώνης (Επιμέλεια)

Ο Χριστόφορος Μηλιώνης (1932-2017) γεννήθηκε στο Περιστέρι Πωγωνίου, όπου πέρασε τα παιδικά και τα εφηβικά του χρόνια. Φοίτησε στη Ζωσιμαία Σχολή Ιωαννίνων και σπούδασε κλασική φιλολογία στο ΑΠΘ. Υπηρέτησε στη Μέση Εκπαίδευση (1955-1991) ως καθηγητής, γυμνασιάρχης και σχολικός σύμβουλος. Υπήρξε μέλος της ομάδας εργασίας που συνέταξε τα Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας για το γυμνάσιο και το λύκειο.

Δημοσίευσε το πρώτο του διήγημα το 1954 στο περιοδικό Ηπειρωτική Εστία Ιωαννίνων. Υπήρξε μέλος των εκδοτικών ομάδων των περιοδικών Ενδοχώρα και Δοκιμασία (Ιωάννινα)· συνεργάστηκε επίσης με πολλά λογοτεχνικά περιοδικά, καθώς και με τις εφημερίδες Η Καθημερινή και Τα Νέα. Το έργο του, ευρύ και ποικίλο, περιλαμβάνει πεζογραφικά βιβλία, δοκίμια, φιλολογικές μελέτες και μεταφράσεις από τα αρχαία ελληνικά· στον πυρήνα του πάντως βρίσκεται η λογοτεχνία, την οποία υπηρέτησε διά βίου με αφοσίωση και θέρμη. Καλλιέργησε όλα σχεδόν τα είδη με ξεχωριστά αποτελέσματα, ωστόσο κορυφαία θέση στη λογοτεχνική του παραγωγή κατέχει η συλλογή διηγημάτων Καλαμάς κι Αχέροντας (1985 – Κρατικό Βραβείο Διηγήματος 1986), η οποία άφησε ισχυρό αποτύπωμα στη μεταπολεμική διηγηματογραφία μας.

Πρόκειται για διηγήματα που εκφράζουν τη νοσταλγία του μέτοικου, του ανθρώπου που αναγκάζεται να ξεριζωθεί από τη γενέθλια γη, μέσα στη θύελλα της Κατοχής και του Εμφυλίου ή εξαιτίας της ανέχειας. Με συχνές παρεκβάσεις και ευρηματικούς συνειρμούς ο Μηλιώνης διαμορφώνει μια εξαιρετικά ευλύγιστη, νεωτερική τεχνική συνεχούς μετάβασης από το παρόν στο παρελθόν. Ωστόσο, πίσω από το πυκνό πλέγμα των συνειρμών προβάλλει, όπως παρατηρεί ο Σπύρος Τσακνιάς, μια «κρυφή αλλά στέρεη συμμετρία». Αυτός ο επίμονος μετεωρισμός ανάμεσα στους παραδοσιακούς και τους νεωτερικούς τρόπους εξηγεί ίσως γιατί αισθανόμαστε ότι η συλλογή Καλαμάς κι Αχέροντας είναι συνάμα έργο κλασικό αλλά και μοντέρνο.

Μεμονωμένα διηγήματα του βιβλίου έχουν μεταφραστεί σε ανθολογίες και περιοδικά σε διάφορες γλώσσες. Ολόκληρη η συλλογή μεταφράστηκε στα γερμανικά από τον Hans Eideneier (Romiosini, 1990· νέα, επεξεργασμένη μορφή της μετάφρασης από τον Theo Votsos, επίμετρο Ελισάβετ Κοτζιά, 2017) και στα αγγλικά από τη Marjorie Chambers (Κέδρος, 1996).

Τάκης Καρβέλης (Επιμέλεια)

Ο Τάκης Καρβέλης (1925-2017) γεννήθηκε στο Αιτωλικό Μεσολογγίου. Φοίτησε στο Μαράσλειο Διδασκαλείο και στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Εργάστηκε στη μέση εκπαίδευση από το 1953 ως το 1984, ως φιλόλογος, γενικός επιθεωρητής και σχολικός σύμβουλος. Υπήρξε από τα ιδρυτικά μέλη της Εταιρείας Συγγραφέων, της οποίας διετέλεσε Γενικός Γραμματέας επί σειρά ετών (1986-1992). Ήταν συνεκδότης του γιαννιώτικου περιοδικού "Δοκιμασία" και μέλος της συντακτικής επιτροπής των "Κειμένων Νεοελληνικής Λογοτεχνίας", γυμνασίου και λυκείου. Δημοσίευσε τις συλλογές ποιημάτων, "Σήματα" (1956), "Κατάθεση" (1966), "Μετάφαση" (1972), "Γραφή παρανόμων" (1977), "Η μνήμη μισοφέγγαρο" (1983), "Δεν είναι ο περσινός καιρός" (1988), "Αλλαγή σκηνικού" (1991), "Τα ποιήματα της μικρής Ρεζεντά" (1995), "Στην άβυσσο της λήθης" (2002), "Κατάθεση 1956-2002" (2004), "Των αφανών" (2011). Επίσης, τις μελέτες "Η νεότερη ποίηση. Θεωρία και πράξη" (1983), "Δεύτερη ανάγνωση" (1984), "Δεύτερη ανάγνωση 2" (1991), "Κωσταντίνος Χατζόπουλος, ο πρωτοπόρος" (1998), "Μίνως Ζώτος" (2000), "Δεύτερη ανάγνωση 3" (2001), "Η γενιά του 1880" (2003), "Πολύτροπος αρμονία: Η κατά Κάλβον πολύτροπος αρμονία της ποίησης του Ελύτη" (2007). Μετάφρασε πραγματείες του Ιωάννου του Χρυσοστόμου (1974) και τον διάλογο του Λουκιανού, "Λούκιος ή όνος" (1982). Το 1999, τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Δοκιμίου-Κριτικής για το βιβλίο του "Κωνσταντίνος Χατζόπουλος, ο πρωτοπόρος", ενώ το 2016 τιμήθηκε με το Βραβείο Ιδρύματος Πέτρου Χάρη της Ακαδημίας Αθηνών για το σύνολο του έργου του. Έφυγε από τη ζωή στις 18 Ιανουαρίου 2017.