Η παρούσα εργασία εξετάζει πρωτίστως τις οικονομικές και πολιτικές επιπτώσεις της πιθανής εξόδου της Ελλάδας από την Ευρωζώνη (Grexit) λαμβάνοντας υπόψη τις πολιτικές-οικονομικές δομές και παραδόσεις της χώρας (βλ. Εισαγωγή). Η έξοδος θα επανέλθει στην ευρωπαϊκή ατζέντα, αν τελικά αποτύχει και το νέο πρόγραμμα οικονομικής προσαρμογής (τρίτο Μνημόνιο) όπως συμπληρώθηκε τον Ιούνιο 2016.

Κατά τον συγγραφέα το νέο Μνημόνιο (όπως και τα προηγούμενα) περιέχει ένα ριζοσπαστικό και κατά βάση φιλελεύθερο πρόγραμμα αντιμετώπισης των αποτυχιών του κράτους και της εκτεταμένης προσοδοθηρίας (rent-seeking society) με διάχυτη διαφθορά και στήριγμα τον δανεισμό. Όμως, προσκρούει σε ένα ιδιαίτερο μείγμα εγωιστικών ελίτ, πολιτικών παραδόσεων (πελατειακών σχέσεων), ισχυρών επιχειρηματικών συμφερόντων και οργανώσεων συμφερόντων, ασθενών τυπικών θεσμών, κυρίαρχων ιδεών και υποκείμενων αξιών. Το μείγμα αυτό ανταποκρίνεται εν πολλοίς στο εξορυκτικό (extractive) μοντέλο των Acemoglou και Robinson. Οι ίδιοι παράγοντες θα δρουν και σε περίπτωση εξόδου της χώρας από την Ευρωζώνη.

Από οικονομική άποψη, η επιστροφή στο εθνικό νόμισμα θα βυθίσει τη χώρα σε νέα βαθιά ύφεση και θα μεταθέσει τις ελπίδες για επιστροφή στην ανάπτυξη σε ένα απροσδιόριστο μέλλον. Μπορεί να προκαλέσει έναν φαύλο κύκλο υποτιμήσεων–πληθωρισμού–υποτιμήσεων και να καταστήσει αδύνατο τον έλεγχο της δημόσιας οικονομίας λόγω της δυναμικής του πολιτικού-οικονομικού συστήματος. Την έξοδο από την Ευρωζώνη (ή και την ΕΕ) θα ακολουθούσε παραλυτική εσωστρέφεια του πολιτικού συστήματος. Οι δυνατότητες πρόσβασης σε δημόσιους πόρους (π.χ. της ΕΕ) θα περιορισθούν δραματικά.

Συναφώς, τη γενική κατεύθυνση της οικονομικής πολιτικής θα βαραίνουν αβεβαιότητες που θα εμποδίζουν την ανάκαμψη για πολύ καιρό. Το πιθανότερο είναι ότι η ελληνική πολιτική θα κινείται χωρίς πυξίδα και, επομένως, θα προσκρούει σε ένα υψηλότερο τείχος αναξιοπιστίας.

Τέλος, μια νέα απότομη πτώση των εισοδημάτων μετά την έξοδο από την Ευρωζώνη και η εκ νέου αύξηση της ανεργίας και της αβεβαιότητας θα οδηγούσαν σε ένα νέο κύμα απεργιών, σκληρών διεκδικήσεων, αντιθεσμικών πρακτικών, ενδεχομένως σε έναν φαύλο κύκλο βίας και αντίμετρων της εξουσίας και, εν τέλει, σε πολιτική αστάθεια. Θα ενισχυθούν ο πολιτικός εξτρεμισμός και ο βοναπαρτικός λαϊκισμός.

Ο συγγραφέας καταλήγει στο συμπέρασμα ότι, σε σύγκριση με την έξοδο από την Ευρωζώνη (και ΕΕ), είναι προτιμότερη η επιλογή της εφαρμογής του προγράμματος προσαρμογής, η παραμονή σε ΕΕ και Ευρωζώνη και η διευθέτηση του χρέους εντός αυτής.

Ο Πάνος Καζάκος είναι Ομότιμος Καθηγητής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών και μέλος της επιστημονικής επιτροπής του Γραφείου Προϋπολογισμού του Κράτους. Έχει επίσης διδάξει στη Γερμανία και στις ΗΠΑ και διατελέσει εμπειρογνώμων Α του Υπουργείου Εξωτερικών, Πρόεδρος του Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και ΔΔ του Πανεπιστημίου Αθηνών, πρόεδρος Συμβουλίου του Τεχνολογικού Εκπαιδευτικού Ιδρύματος Πελοποννήσου (έως το 2016), εμπειρογνώμων α΄ του Υπουργείου Εξωτερικών, κ.ά. Οι δημοσιεύσεις του στην ελληνική, αγγλική και γερμανική γλώσσα καλύπτουν τη σύγχρονη μακροοικονομική πολιτική, την οικονομική πολιτική στη μεταπολεμική Ελλάδα, τις σχέσεις της Ελλάδας με την Ευρωπαϊκή Ένωση και τις εξελίξεις στην Ευρωπαϊκή Ένωση.