Αφότου πρωτοεκδόθηκε, το 1951, η σημαντική αυτή διάλεξη του Έρβιν Πανόφσκυ δεν έχει σταματήσει να αποτελεί αντικείμενο έντονων συζητήσεων που υπερβαίνουν το πεδίο της ιστορίας της τέχνης και εκτείνονται γενικότερα στο χώρο της διανόησης. Τυπικό παράδειγμα εφαρμογής της εικονολογικής θεωρίας που ανέπτυξε ο ίδιος ο Πανόφσκυ, η μελέτη αυτή δεν επιχειρεί να ερμηνεύσει απλώς ένα καλλιτεχνικό στιλ, αλλά να φέρει στο φως αυτό που ο ίδιος αποκαλούσε «εγγενή σημασία ή εγγενές περιεχόμενο» του συνολικότερου πολιτισμικού φαινομένου της γοτθικής αρχιτεκτονικής, τη σχέση του δηλαδή με τις βαθύτερες, ενδεχομένως ασυνείδητες, οπωσδήποτε όμως θεμελιώδεις πνευματικές τάσεις της εποχής και του περιβάλλοντος που το γέννησαν.
Εκκινώντας από την παραλληλία που διακρίνει την εξέλιξη της γοτθικής αρχιτεκτονικής και του σχολαστικισμού σε μια δεδομένη περίοδο (12ος–13ος αιώνας) και μια συγκεκριμένη περιοχή (σε ακτίνα 150 χλμ. γύρω από το Παρίσι), ο Πανόφσκυ επιχειρεί μια αιτιακή σύνδεσή τους. Βλέπει στις γοτθικές μορφές την έκφραση της ίδιας «πνευματικής έξης» που χαρακτηρίζει τον σχολαστικισμό, ο οποίος ούτως ή άλλως κατείχε εκείνη την περίοδο και στη συγκεκριμένη περιοχή «κάτι σαν μονοπώλιο στην εκπαίδευση». Σύμφωνα με τον Πανόφσκυ, η κατεξοχήν έκφραση του σχολαστικού πνεύματος, η Summa –αυτό το «όργιο λογικής», η απόπειρα για «μια συνθήκη μόνιμης ειρήνης μεταξύ πίστης και λόγου», όπως τη χαρακτηρίζει–, και η κατεξοχήν μορφή της γοτθικής αρχιτεκτονικής, ο καθεδρικός ναός, διέπονται από τις ίδιες βασικές αρχές: (α) ολότητα, (β) οργάνωση σύμφωνα με ένα σύστημα από ομόλογα μέρη και μέρη μερών και (γ) ευκρίνεια και πειστικότητα της (παραγωγικής) συλλογιστικής. Άλλωστε για τον Πανόφσκυ, η βασική σχολαστική μέθοδος της disputatio (όπως τη διαμόρφωσε ο Αβελάρδος με το Sic et Non) αποτέλεσε το πρότυπο βάσει του οποίου εργάστηκαν και οι αρχιτέκτονες των καθεδρικών ναών, και ως εκ τούτου μπορεί να ερμηνεύσει την εξέλιξη των γοτθικών μορφών από μνημείο σε μνημείο.
Ο κριτικός αναγνώστης δεν μπορεί να μην αναγνωρίσει πόσο βαθιά κατέχει ο Πανόφσκυ και με πόση κριτική δεξιοτεχνία χειρίζεται ένα θεωρητικοφιλοσοφικό υπόβαθρο που ξεκινά από τη μεσαιωνική φιλοσοφία και φτάνει μέχρι τον Έγελο, τον Μάνχαϊμ και τον Κασσίρερ. Κάθε αναγνώστης ωστόσο, μυημένος ή αμύητος, θα απολαύσει τον γοητευτικό τρόπο με τον οποίο «ξεκλειδώνει» τις επιβλητικές μορφές των γοτθικών καθεδρικών ναών, αποκαλύπτοντας μια αναπάντεχη και συναρπαστική εικόνα για τον πνευματικό ορίζοντα του ευρωπαϊκού Μεσαίωνα, πέρα από προκαταλήψεις περί σκοταδισμού και ανορθολογικότητας.
Η έκδοση συμπληρώνεται με δύο χρήσιμα γλωσσάρια: το πρώτο περιλαμβάνει ξένους όρους και φράσεις που χρησιμοποιεί ο συγγραφέας, ενώ το δεύτερο επεξηγεί την αρχιτεκτονική ορολογία του κειμένου.