Συμπληρώνονται φέτος 160 χρόνια από την κυκλοφορία του έργου «Απομνημονεύματα τινά της Επαναστάσεως του 1821» (Τρίπολη 1864) του πολυπράγμονα και δραστήριου Γορτύνιου στην καταγωγή, Φιλικού και Αγωνιστή, Στεφάνου Ιω. Στεφανοπούλουλου (1790-1869), ο οποίος εκπροσωπώντας τη μερίδα των στρατιωτικών, θέλησε να φωτίσει με ευρηματικότητα και πάθος την οπτική αυτή γωνία, τέσσερις περίπου δεκαετίες ύστερα από το μείζον γεγονός της ίδρυσης του πρώτου ανεξάρτητου ελληνικού κράτους (1830). Η ενασχόλησή μου με τον συγκεκριμένο Απομνημονευματογράφο ξεκίνησε λίγο πριν από το ιωβηλαίο των 200 χρόνων της Επανάστασης του 1821 και ολοκληρώθηκε φέτος, θέλοντας να αναδείξει έναν σχετικά άγνωστο πρωταγωνιστή, ο οποίος έδωσε το «παρών» του στα υπαρκτικά δρώμενα της γενιάς του. Θα ήθελα, ωστόσο, να υπογραμμίσω εμφαντικά δύο πυλώνες, που ο ίδιος ο εμπνευστής των Απομνημονευμάτων επισημαίνει στο γεμάτο συναισθηματικά φορτία αφήγημά του. Ο πρώτος έχει σχέση με τον φόβο που αισθάνονταν οι επιστρατευμένοι χωρικοί που σε λίγο θα μετατρέπονταν στον στρατό της Επανάστασης, στη θέα των Οθωμανών αντιπάλων τους και κυρίως του ιππικού τους, με συνέπεια να εγκαταλείπουν τις θέσεις τους και να τρέπονται σε άτακτη φυγή. Το σύμπτωμα χρειαζόταν επείγουσα διάγνωση και θεραπεία και σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις ο πιο κατάλληλος άνθρωπος για το πρόβλημα αυτό δεν ήταν άλλος από τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη. Ο δεύτερος πυλώνας, απόλυτα συναφής με τον πρώτο, ήταν η εκπαίδευση, από την οποία θα έπρεπε να περάσουν όλοι οι επίδοξοι αγωνιστές σχετικά με τον τρόπο που θα έπρεπε να ακολουθήσουν, για να αντιμετωπίσουν κατά πρόσωπο και να εξουδετερώσουν τον Οθωμανό αντίπαλο. Να εκπαιδευθούν δηλαδή στον «φόνο» του αλλογενή εχθρού. Και στις δύο περιπτώσεις, της υπέρβασης του φόβου και του «φόνου» του τρίτου επιβουλέα, συμβουλάτορας σοφός στάθηκε η απελπισία και το απόλυτο αδιέξοδο, που οπλίζουν με περισσή δύναμη και αποτελεσματικότητα τους «εν εσχάτη ενδεία» ευρισκομένους ανθρώπους. Και στις δύο περιπτώσεις, ο άνθρωπος που έδωσε τη λύση ήταν ο Γέρος του Μωριά, ο οποίος μετά την ολοκλήρωση της μάχης στο Βαλτέτσι (12-13 Μαΐου 1821) κατέθεσε με αφοπλιστικότητα στη «Διήγησι συμβάντων της ελληνικής φυλής»: Ότι «εκείνος ο πόλεμος εστάθη η ευτυχία της Πατρίδος, αν εχαλιώμεθα εκινδυνεύαμε να κάμωμε ορδί πλέον»! Μία νίκη που έδωσε τη δυναμική και τον αέρα για την άλωση της Τριπολιτσάς στις 23 Σεπτεμβρίου 1821. Μέσα από την έρευνα, τη βάσανο και τις διεργασίες αυτές γεννήθηκε τελικά το έργο που έχετε στα χέρια σας «Αποκρυπτογραφώντας τον αινιγματικό Φιλικό Στέφανο Ιω. Στεφανόπουλο (1790-1869) στον επαναστατημένο Μωριά του 1821. Τα Απομνημονεύματά του»!